كندوج؛ يادگار معماري بومي شمال

كندوج ها نمونه‌اي از معماري بومي ايراني در منطقه شمال كشور هستند كه اگرچه يكي از جاذبه هاي گردشگري روستايي به شمار مي روند، اما اين روزها در معرض فراموشي قرار گرفته اند. «كندوج» در واقع به اتاقكي چوبي با ابعاد سه در چهارمتر مربع گفته مي شود كه ارتفاعي دو متري دارد و در استانهاي شمالي كشور به عنوان انبار برنج كاربرد داشته است، اين اتاقك‌هاي چوبي را روي پايه‌هاي بلند به ارتفاع يك تا يك و نيم متر مي‌ساختند تا موش‌ها به درون آن راه پيدا نكنند.

كندوج واژه‌اي گيلكي است كه با نام هاي ديگر محلي كوندوج، كونديج، كوروج، كوتي و كوتامدر نقاط مختلف گيلان و غرب مازندران از آن نام برده مي‌شود و سازه ‌ايست كه شاليكاران شمالي از آن براي نگهداري و انبار كردن ساقه‌هاي شالي استفاده مي‌‌كردند.

كندوج واژه اي مركب از دو كلمه (كاه + اندوز) است كه براثر تغيير آوايي حرف (ز) به حرف (ج) تبديل شده است. كندوج در محاوره بسيار از كاه اندوز به كندوز و سپس به كندوج تبديل شده است.

سكوي چهارگوش كندوج، مربعي شكل و به طول و عرض سه تا چهار و نيم متر به ارتفاع يك و نيم متر فقط از يكسو باريكه راهي براي ورود دارد، پهناي اين سكو نسبتا زياد است و از چهار گوشه آن، چهار ستون مخروطي به ارتفاع دوونيم متر بالا مي‌‌رود. بر روي اين ستون‌ها كه از گل خام و رسي است، چهار قطعه از تنه درخت كه به صورت منشور بسيار قطور تراش داده شده، كار گذاشته مي‌‌شود و واشان‌هاي قطور چهار سويه ساختمان بر روي اين منشورها استوار شده، بر روي آنها چوب‌هاي قطور ميخ مي‌‌كنند تا خوشه‌ها را بتوانند روي آنها انبار كنند.

بام اين بنا هم كه از گياه مخصوصي به نام «لي» پوشيده شده به شكل منشور كله قندي است، بيشتر پوشش سقف كندوج را كلوش ساقه برنج، گالي- نوعي گياه مردابي و به ندرت لت پوش- تخته تبر تراش خورده و نيز امروزه سقف كندوج را از شيرواني حلب مي‌‌سازند، براي رفتن به بام فقط از نردبان استفاده مي‌شود، از كف كندوج نيز براي دانه كردن خوشه‌ها بهره وري مي‌شود.

 در بالاي بام پوشالي و مخروطي شكل كندوج، گمج (نوعي ظرف لعابي از جنس خاك رس) را وارونه مي‌‌گذارند و به اين وسيله مانع ورود آب باران از انتهاي سقف به داخل كندوج مي‌‌شوند.

 براي كشيدن برنج به كندوج از چوب دو شاخه شبيه دوخالنگ يا چنگك كه به شكل عدد هفت است، استفاده مي‌‌شود كه يك سرش وصل بر طناب است و سر ديگر را برنج دَرز فرو مي‌‌كنند و از زمين به بالاي كندوج مي‌‌كشند.