موزه هفت تپه

درفصل دوم حفاري هفت تپه با توجه به كثرت واهميت آثار به دست آمده نياز به ساخت موزه اي محلي در جوار محوطه تاريخي كه كاركرد اين مركز پژوهشي را داشته باشد مطرح شد.به اين ترتيب عمليات ساختماني موزه اي در يك طبقه در بهار سال 1349 آغاز شد وبا اتمام عمليات موزه درارديبهشت ماه سال 1352 افتتاح گرديد.

باشروع جنگ تحميلي در سال 1359 اين موزه تعطيل گرديدوبخشي از اشياي آن به تهران انتقال يافت.باشروع فعاليت پروژه هفت تپه وپس از انجام تعميرات موزه در اسفندماه سال 1380 بعنوان موزه ونمايشگاه آثار مطالعاتي پروژه هاي هفت تپه وچغازنبيل بازگشايي مجدد گرديد.ساختمان موزه مجهز به سالن هاي نمايشگاهي وكتابخانه وآزمايشگاه ومركز كامپيوتر وسالن ترسيم سفال وانبار اشيا وكارگاه مرمت ولابراتوار عكاسي مي باشد.

موزه به جز ايام تعطيل از ساعت 5/8 تا 4 بعد از ظهر باز مي باشد .

اشياي مكشوفه از هفت تپه 

گل نوشته ها:

هر چند تعداد كتابخانه ها از سال 1370 تا سال1386 رشد نسبتاً خوبي داشته اما همچنان تعداد كتابخانه ها عمومي در مقايسه با رشد جمعيت جوان جامعه نسبت به سال هاي گذشته بسيار كم است و لازم است كه  تعداد  كتابخانه هاي  عمومي و تعداد كتب  موجود  در آنها افزايش يابد تا در امر كتاب و  كتاب خواني كه در  پيشبرد  فرهنگ  عمومي  جامعه مؤثر  است ، تلاش شود .

*لازم به ذكر است كه 4 كتابخانه به صورت مستقل وتفاهمي اداره مي شوند.

موزه علوم طبيعي شهرستان  خرم آباد

اين موزه يكي از زيبا ترين موزه هاي  علوم طبيعي كشور است  كه گونه هاي زيبا  و بي نظيري از حيوانات و پرنده گان را در خود جاي داده  و شامل بخش هاي  ذيل است.
 
1-   فسيل ، كانيها، صدفها، كتاب و عكس
2-   بخش آبزيان ، پستانداران آبزي ، خزندگان  و دوزيستان
3-   بخش گربه سانان
4-   بخش پرندگان آبزي
5-   پخش درندگان ، جوندگان و پستانداران حرام گوشت
6-   بخش ماكيان، پرندگان شكاري و زينتي
7-   بخش  پستانداران حلال گوشت
آدرس:  خرم آباد  - چهارراه فرهنگ -13 آبان غربي  بين دبيرستان امام خميني  و شهيد مطهري     تلفن 2206704

موزه مردم شناسي  لرستان به عنوان  يكي از غني ترين  موزه هاي  مردم شناسي  كشور در ارديبهشت  سال 1381  در قلعه فلك الافلاك  افتتاح گرديد
اين موزه با 12  سالن وراهرو هايي مرتبط به آن صحنه هايي  بسيار بديع  و چشم نوازي را  از زندگي  بومي مردم لرستان به نمايش گذاشته است.
موضوعات به نمايش گذارده شده  در اين موزه عبارتنداز : باورها و اعتقادات در باره  چشم زخم ها و تولد ،  ابزار و وسايل  روشنايي سنتي، كتابت و لوازم مربوط به آن، پوشاك سنتي مردان و زنان ، ابزار  و صنايع كشاورزي بومي،لوطي ها، آهنگر محلي ، گالري عكس از مناظر طبيعي و زندگي  مردم ، صحنه هايي از مراسم عروسي ، گالري عكس هايي دوره قاجار ، مشاغل سنتي خراطي، سراجي ، گيوه دوزي، ورشو سازي ، ويترين هايي از ظروف و وسايل مهمانوازي  ،مراسم سوگواري  و گورنگاره هاي حجاري شده ، سالن مخصوص نمايش فيلم  و اسلايد ، مرد  موتاب ، زنان در حين بافت سياه چادر ، قالي، گليم ، جاجيم ، ويترين  نمونه هايي از بافته هاي لري ، ماكتي از  سياه چادر ، صحنه هايي از  فعاليت زنان عشاير  و روستايي ، سالن  موسيقي و نمايش  انواع  سازهايي لري و چهره  هاي برجسته  موسيقي لرستان،صحنه اي از شكار،آسياب آبي و سالن ابزار  و وسايل پخت نان .
 اين مجموعه با بهره گيري از ابزار و وسايل گرد آوري شده  از صحنه هاي واقعي زندگي روزمره مردم  و چيدمان  مناسب آنها در ويترين  ها و صحنه هاي ايجاد شده  گذاشته شده است . منظره هاي خاطره انگيزي را در ذهن  هر بيننده اي  بر جاي گذارد. 
 در سالن  اول  موزه  با اشياء مربوط به  تولد آغاز مي گردد. آشيايي با باورها  كهن نظير  طلسم ها ، خر مهره ها (كژك)، آويزه هاي اسپند ( ديي  ديي   ) ،قاب قران ، ريش كل ، پر هاي خروس ، سر كبك  و مهره هاي رنگين. 
ابزار و وسايل  روشنايي نظير پي سوزها، چراغ لامپا ، چراغ موشي  و وسايل كتابت  مانند كتب قديمي، قلمدان ، جوهر دان ،عينك ها، و قباله هاي قديمي  و همچنين  اشياء مربوط به ايام سوگواري محرم  و تعزيه گرداني و پوشاك مردان و زنان  همراه با زيور آلاتي كه زنان  ايل  به هنگام  شادي به خود مي ارايند. از جمله آشياء راكه در  ويترين  اين سالن به نمايش  گذارده شده است . در ادامه  آن  مجموعه اي از اشياء و صحنه هاي مربوط به كشاورزي  ديده مي شود  كه در يك سوي آن مرد كشاورزي  را در حين  سوار بر خرمن كوب  چوبي ( چون) و خواندن  آواهاي براي رفع خستگي  تقدير  از گاو هايش  نشان مي دهد كه گويي  خود  در كنار خرمن جا ، به نظاره نشسته است و در سوي  ديگر  مردي  در پي پاشيده  بذري نو زمين را با گاو آهن  شخم مي زند
 در همان نزديكي  سيماي مردي  آهنگر  و زن ومرد لوطي  و يا  صنعتگران  محلي  كه در حال  تهيه  ابزار آلات  كشاورزي هستند نمايي ديگر از زندگي  بومي لرستان  را تداعي  مي كند.

گالري عكس
 در اين گالري مجموعه اي از تصاوير  طبيعت  و مردم به نمايش  گذارده شده است كه با نگاهي  به آنها مي توان  به تنوع  زيباييهاي طبيعي ، چهره هاي بومي و چگونگي زندگي  در دامن طبيعت دل انگيز  لرستان  پي برد

سالن عروسي 
 در سالن عروسي  همراه  با نواي  شور انگيز  ساز و دهل  آوردن عروس  با ماديان  سفيد  تزيين شده ، مردان  و زنان  رقصنده  گرداگرد  نوازندگان  بومي  و عروس و داماد   در چيت جا  ( حجله گاه ) همه اينها  صحنه هايي هستند  كه شما  را به اين عروسي دعوت مي كنند.

عكس هاي قاجار
 در راهرويي  كه به سالن  مشاغل بومي  مرتبط مي گردد  عكس هايي از  دوره  قاجار ديده مي شود   اين عكس ها مربوط به  سران  عشاير  و طوايف  لر  در دوره قاجار مي باشد  كه توسط  عكاسخانه  دارالاخلافه تهران  در سالهاي 1218- 1219 عكسبرداري شده است  و هم اكنون  اصل اين عكس ه در  آلبوم خانه سلطنتي  كاخ گلستان نگهداري مي شود .

سالن مشاغل و ظروف
در زير طاق نما هاي اين سالن مجموعه اي  از پيكره استادان  مشاغل سنتي نظير : پير مرد خراط، ورشو ساز  ،سراج،گيوه دوز  و اشياء مربوط به سوار كاري  و شكار ، ظروف مهمانوازي  چشم هر بيننده اي را به خود خيره مي كند و آنها را  با دنيايي از رموز  و فنون  سنتي  كه روزگاري پيشتاز  صنعت ايران زمين بوده اند  آشنا مي نمايد.

سالن  سوگواري
 در طنين غمگنانه آواي  سوگ و نواي مويه كه در اين  سالن بخش مي شود  صحنه هايي  از مراسم  چهره ، كتل كردن  اسب ، مردان پلاس پوش و زنان  سوگوار  با گيس بريده  و گونه اهي خراشيده  تصاويري  از سوگنامه هاي شاهنامه را براي شما  تداعي مي كند  نقوش حجاري شده  سنگ گورهاي كه در كنار  اين صحنه  قرار  گرفته اند  بخشهايي   ديگر  از آيين  سوگ را به تصوير  كشيده اند.

سالن نمايش  با ايجاد سالن  نمايش  براي بازديد كنندگان فرصتي فراهم شده كه دمي با نشستن  ناظر جلوه هايي  از فرهنگ و تاريخ  لرستان  از طريق  سيستم صوتي و تصويري  موزه باشيم .

 بافته هاي بومي

مرد موتاب در حال موتابي ، زنان  عشاير در حين بافت  سياه چادر ، گليم ، قالي و جاجيم 3 سالن  را به خود  اختصاص دادهاند  به طوريكه  جزيي ترين فنون و زيبايها  آن قابل مشاهده است .

سالن عشاير

در اين سالن سياه چادر (داوار) به نمايش گذارده شده است كه حدودا 5 برابر  كوچكتر از  يك سياه چادر  واقعي است  اين سياه چادر  نمونه اي است از يك  سكونتگاه عشايري منطقه  هوميان كوهدشت  كه به همراه متعلقات آن در معرض ديد عموم قرار گرفته است .
 از ديگر موضوعاتي كه در اين سالن قابل  مشاهده  مي باشد  فعاليت روزمره زنان عشاير  است كه نقش عمده زندگي ايلي را به عهده دارند  زني در حال آوردن مشك آب، رني در حال نخ ريسي،زني در حال سبد بافي ، زني در حال مشك زني ، زني در حال تهيه خوراك و خوابانيدن  كودكخود در كهواره اي بومي و زني در حال آوردن هيزم ، اينه صحنه هايي  كه به طور روزمره در زندگي  ايلي و روستايي براي زنان  تكرار  مي گردد.ُ

سالن موسيقي
 موسيقي لري بخش جدايي ناپذير  زندگي است كه از بدو پيدايش  اين قوم  با او همزاد بوده است .كهن ترين  اين آواها  را مي توان  در مويه ها  وهوره ها و نواهاي شادي و سرودهاي دلدادگي هاي عاشقانه  جستجونمود . سالن  موسيقي لرستان با مجموعه اي  از انواع  ساز هاي  بادي نظير  سرنا ، كرنا ، دوزله ، بلور،  و ساز هاي كوبه اي  نظير انواع  دهل  و همچنين  ساز هاي زهي انواع تنبور و كمانچه  به ويژه كمانچه زنده ياد  استاد  عليرضا حسين خاني   كه در دستان پيكره اش  در ويترين  به نمايش گزارده شده است توجه هر علاقه مندي را به خود  جلب مي نمايد .
پيكره استاد شاميرزا مرادي  سرنا نواز  شهير لرستاني و زنده ياد  امام قلي  امامي تنبور نواز كوهدشتي در آينده اي نزديك به اين مجموعه افزوده خواهد شد.

سالن شكار  
 
در گذشته اي نچندان دور شكار يكي از شيوه هاي معيشت مردم لر بوده است  . شكار كبك در فصل زمستان  همرا با ديجومه(پرده اي رنگين  براي فريب  كبك ها در  زمستان ) از جمله صحنه هايي است  كه دراين  سالن  قابل مشاهده است .

سالن نان

نان اصلي ترين  غذاي بشري بوده  كه از گذشته اي دور تا امروز  براي تهيه آن فن آوريهاي گوناگون را ابداع كرده است . در اين  سالن بخشي از اين فن آوريها  شامل: آسياب آبي  در اندازه اي سه برابر كوچكتر  از اندازه واقعي ، آسياب دستي  نظير دس ير يا  دس هر و بردگلو كه براي خرد كردن  دانه غلات  به كار  برده ميشود  و همچنين  زناني در حال تهيه  نان محلي تاويي و تيري هستند  به  همراه تصاويري از موضوعات مرتبط با نان  به نمايش گزارده شده اند.ُ

اين موزه كه از موزه هاي قديم ايران و از گنجينه هاي كم نظير به شمار مي رود ، در آبان ماه سال 1304 شمسي افتتاح شد و در سال هاي اخير حياتي دوباره يافت و فعاليت دوره جديد خود را در 19 تيرماه 1372 با چهره اي نوين و در سطحي بسيار بالاتر از پيش شروع كرد.

پيش از تشكيل موزه به صورت فعلي ، آثار و نفايس موجود در محلي موسوم به خزانه نگهداري مي شد. در آبان سال 1314شمسي ، سالن موزه افتتاح شد و اين محل مركز ذخاير و نگهداري مجموعه آثار وقفي متعلق به آستانه بود كه لزوم حفاظت از آنها موجب شد تا متوليان امر، موضوع تشكيل خزانه حراست از آثار و نفايس را مورد توجه قرار دهند.

فعاليت اين موزه تا حدود سال هاي 1353 شمسي ادامه داشت و در اين تاريخ به دلايل متعدد از جمله لزوم گسترش فضاي جانبي موزه ، مجموعه آثار جمع آوري و به طور موقت در يكي از ملحقات و مقابر حرم مطهر به امانت گذارده شد.

برنامه احياي موزه در ساختمان كنوني با تغييراتي كه در بنا صورت گرفت ، چندي به طول انجاميد و همان گونه كه از كتيبه سر در ساختمان مشهود است ، در هشتم فروردين سال 1361 شمسي موزه آستانه مقدسه مجدداً به روي علاقه مندان گشوده شد.

  اين دوره از حيات موزه تا اواخر سال 1371 ادامه داشت و متعاقب آن با افزايش آثار نفيس و اشياي بازيافته و انتقالي از ساير بقاع ، لزوم افزايش سطح و امكانات نمايشي موجب شد پاره اي تغييرات و تعميرات همراه با افزايش ويترين هاي نمايشي ، بازسازي و الحاق طبقه زيرين بنا به فضاهاي نمايشي و... صورت گيرد. موزه در 19 تيرماه 1372 هـ . ش باز گشايي شد . اين موزه با مساحتي حدود هزار متر مربع در دو طبقه داراي بخش هاي نمايشي ، اداري و موزه داري است و از خدمات بخش مرمت و بازسازي آثار خطي نيز بهره مي گيرد .

دو تالار بزرگ نمايشي با ازاره هاي كاشيكاري شده زيبا و بديع كه دركنار صحن حرم آستانه قرار دارد، مجموعه هاي بسيار نفيس و با ارزشي را در خود جاي داده است .

مجموعه اصلي اموال فرهنگي اين موزه را آثاري تشكيل مي دهد كه به صورت وقف و اهدا به مرقد مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) و يا به دلايل حفاظتي از ساير بقاع متبركه شهرستان قم به اين مركز فرهنگي منتقل شده اند. در ميان اين آثار گنجينه كم نظير قرآن هاي نفيس خطي قرار دارد كه عموماً از وقفيات عصر صفويه تا پايان دوره قاجاريه است . همچنين قرآني به خط كوفي از آخرين سال هاي قرن دوم هجري و چند جلد كلام الله مجيد از ادوار تيموري تا پايان سده سيزدهم هجري به انواع خط كوفي ، ثلث ، نسخ و برخي با ترجمه فارسي به خط نستعليق موجود است . اين آثار در طبقه هم كف موزه در معرض تماشا قرار دارد و غالباً مُذَهّب و مزين به انواع هنرهاي كتاب آرايي و جلد سازي ايراني است.

  در بخش ديگري از موزه ، مجموعه بافته هاي دوره صفوي ، كاشي هاي محراب ، مرقد و كتيبه هاي محراب ، مرقد و كتيبه هاي دوره ايلخاني تا قاجار در معرض ديد قرار دارند. در ميان آنها كاشي هاي لعابي لاجوردي وزرين فام وانواع خشتي و كوكبي ، چليپا و سنگ هاي منقوش ازاره مقابر سلاطين صفوي و قاجاريه ، به ويژه كاشي هاي بقعه " علي بن جعفر " و شاهزاده اسماعيل و كاشي محراب متعلق به سال 667 هـ. ق شايان توجه هستند . بسياري از اين آثار با اشكال انسان و پرندگان ، احاديث منسوب به رسول اكرم و سوره هايي از قرآن كريم و اشعاري از شاهنامه فردوسي است و بعضي به تاريخ سده هفتم هـ . ق ساخت كارخانه سيد ركن الدين كاشان است كه تصاوير معدودي نظاير آنها زينت بخش معتبرترين موزه هاي جهان است.

جز آنچه ذكر شد موزه ي آستانه مقدسه نمونه هايي از تابلو نقاشي ، مينياتور ، شمايل ، هنرهاي خاتم سازي ، حجاري، حكاكي ، فلزكاري و قلمدان سازي را به ويژه از قرن دهم تا پايان قرن چهاردهم هـ . ق و ظروف شيشه و سفالين دوره هاي مختلف تاريخي و مجموعه اي از مسكوكات اسلامي ايراني را كه بخشي از آنها در ضرابخانه دارالايمان قم ضرب شده ، به معرض تماشا گذارده است.

كتابخانه حضرت آيت الله العظمي مرعشي نجفي

  اين كتابخانه با حدود پانصد هزار جلد كتاب چاپي ، خطي ، عكس و نشريه ادواري ، از كتابخانه هاي بزرگ ايران است و به لحاظ داشتن نسخ خطي و كتب نفيس و كمياب اعتباري خاص دارد . مؤسس و باني كتابخانه ، حضرت آيت الله العظمي مرعشي نجفي بود و تشكيل هسته اوليه آن به هشتاد سال پيش باز مي گردد. به سبب كمبود فضا ، مكان فعلي در 15 شعبان 1349 هـ . ق ( 12 شهريور 1353 ) با حضور آيت الله مرعشي و جمعي از طلاب و فضلا و مردم رسماً افتتاح شد . كتابخانه 4500 متر مربع زيربنا دارد و نماي آن متأثر از معماري سنتي اسلامي با كاشيكاري معرق و تزييني و طاق نماهاي مقرنس است . توليت كتابخانه بنا بر وصيت باني آن ( آيت الله مرعشي نجفي ) براي هميشه در خاندان ايشان موروثي است.

ساير كتابخانه هاي مهم استان قم

كتابخانه دفتر تبليغات اسلامي ، كتابخانه مسجد اعظم ، كتابخانه فيضيه ، كتابخانه حضرت معصومه (س) ، كتابخانه آيت الله گلپايگاني ، شهابيه ، و كتابخانه كانون پرورش فكري كوكان و نوجوانان .

منبع : سيماي ميراث فرهنگي استان قم

گردآوري : مديريت ميراث فرهنگي استان قم