خراسان شمالي از شمال با جمهوري تركمنستان از جنوب و شرق به استان خراسان رضوي و از غرب به استان گلستان و سمنان محدود مي شود و در گذرگاه زائران حرم مطهر علي بن موسي الرضا (ع) واقع شده است.

جاذبه هاي گردشگري و آثار باستاني استان خراسان شمالي همه ساله گردشگران زيادي را به خود فرا مي خواند كه بنا به گزارش كارشناسان ميراث فرهنگي، سالانه 12 ميلون مسافر از اين استان عبور و يا ديدن مي كنند.

آرامگاه امامزاده سلطان سيدعباس بن موسي بن جعفر (ع) برادر امام رضا(ع)، آرامگاه امامزاده حمزه بن موسي الرضا (ع)، آرامگاه شاهزاده عبدالرحمن خرق، آرامگاه شيخ رشيدالدين محمد بيدوازي و مقبره شهدا از جمله مكانهاي زيارتي و آثار باستاني اين استان به شمار مي رود.

همچنين قلعه جلال الدين، كاروانسراي قره بيل، چهارتاقي تيموري، غارهاي هنامه، سنگ نگاره هاي جربت، معبد اسپاخو، آيينه خانه مفخم و عمارت مفخم از ديگر آثار باستاني اين منطقه به شمار مي رود كه برخي از آنها به ثبت آثار ملي نيز رسيده اند.

روستاهاي توريستي خراسان شمالي نيز با طبيعتي سرسبز و جاذبه هاي زيست محيطي همه ساله گردشگران زيادي را به استان فرا مي خوانند.

روستاي اسپيدان در شهرستان بجنورد، روستاهاي استاد و خسرويه در فاروج، دركش در مانه و سملقان، رويين در اسفراين، زوارم در شيروان و روستاي دشت در شهرستان جاجرم روستاهاي توريستي خراسان شمالي هستند.


بخشي از جنگل گلستان نيز در محدوده استان خراسان شمالي واقع شده است كه خود جاذب گردشگران بسياري است.

همچنين تنوع زيست محيطي، وجود گونه هاي متنوع گياهي و جانوري و اقليم مناسب اين منطقه همه ساله جاذب طبيعت دوستان زيادي است.

مجموعه هاي تفريحي تفرجگاه "بش قارداش"، بوستان "بابا امان"، دره هاي اسفيدان، فيروزه، بازخانه، مهنان و چشمه آب گرم ايوب از ديگر جاذبه هاي طبيعي و گردشگري خراسان شمالي محسوب مي شود.


تنوع اقوام از شاخصه هاي اصلي خراسان شمالي است، اهالي ترك، فارس، كرد، كرمانج، تات، بلوچ و تركمن با صلح و صفا در كنار يكديگر زندگي مي كنند و مهمان دوستي و مهمان نوازي از ويژگي هاي آنان است.

اهالي خراسان شمالي، مردمي توانمند و هنرمند هستند كه با الهام از طبيعت آثار هنري و صنايع دستي بديعي را خلق مي كنند كه در سبد سوغات مسافران اين استان جايگاهي ويژه دارد.

بافته هاي داري، گليم، فرش و پشتي تركمن، پلاس، سفره كردي، چاروق، چادرشب، لباسهاي محلي كردي، تركمني و زيورآلات سنتي از جمله صنايع دستي خراسان شمالي است.

آبنبات يا شكرپنير نيز سوغات شهرستان بجنورد، شيريني بخش كام مسافران اين ديار است.

تالابهاي لرستان از جمله جاذبه هاي طبيعي  بويژه در فصل بارندگي  زيباي خاصي به منطقه مي دهد .علاوه بر اين تالابها  مامن وزيستگاهي مناسب براي انواع پرندگان ، آبزيان و پرندگان  بومي ومهاجر مي باشد . در اين ميان هفت تالاب در منطقه آهكي  در شرق  رودخانه كشكان  كبير كوه قرار دارند  همچنين تالاب بيشه دالان  در جنوب شهرستان  بروجرد وتالاب سيلاخور در شمال غربي شهرستان دورود قرار دارد.

رودخانه هاي لرستان :
در استان لرستان 23 رود جريان دارد كه بر اساس حوضه ي آبريز به سه دسته اصلي تقسيم مي شوند رودهاي حـوضـه ي دز و رودهـاي حوضـه كـرخه ، كه در مجـموع 96 درصـد سطح استـان را دربـر مــي گيرند. و رودهاي حوضه ي مركزي كه سطح كوچكي از شرقي ترين قسمت استان را به خـود اختصاص داده اند .

رودخانه هاي حوضه آبريز دز :
رودخانه سزار ، تيره ، رودخانه بختياري ، سرخاب ، كشور ، سبز ، چم چيست ، اسك ، رودخانه اليگودرز و ازنا قابل ذكرند .

رودخانه هاي حوضه ي آبريز كرخه :
رودخانه سيمره ، كشكان ، كهمان ، دره شهر ، گند ، خرم آباد و گرگافه حوضه آبريز كرخه را تشكيل مي دهند .

كوههاي لرستان :
لرستان سرزميني كوهستاني است و كوه ها نيمي از مساحت آن را پوشانيده اند . در اين استان 35 قله با ارتفاع بيش از سه هزار متر وجود دارد . كوههاي شرقي و جنوب شرقي : در اين ناحيه كه مرتفع ترين قلل استان واقع شده ، اشترانكوه با حدود 4050 متر ارتفاع از شمال غربي به جنوب شرقي امتداد يافته و داراي قلل متعدد مي باشد در جنوب اشترانكوه كازنهستان و در غرب آن كوه سرسبز واقع شده است .
   اين كوهها در تمامي سال پوشيده از برف مي باشند و از منابع آبي مهم استان به شمار مي روند درياچه هاي زيباي اين كوهها در حوزه آبريز رودخانه دز قرار دارند .
كوههاي شمالي : 
در شمال استان كوههاي مرتفع از قبيل گرين با 3623 متر ، رخاش 3592 متر ، ميش پرور با 3587 متر و خرگوشناب وجود دارد . اين كوهها در حد فاصل بروجرد و الشتر قرار گرفته و به صورت سدي ارتباط بخش شمال غربي با شمال شرقي را از يكديگر قطع نموده است .
كوههاي مركزي :
رشته كوهي كه بخش مياني شهر خرم آباد را در برگرفته ، سفيد كوه نام دارد . اين كوه در شمال غربي شهر قرار گرفته از شمال غربي به جنوب شرقي امتداد دارد و ارتفاع آن 2931 متر مي باشد و نيز كوه هشتاد پهلو با 2991 متر در اين ناحيه قرار دارد .

كوههاي غربي :
كوههاي موجود در غرب استان كه كوهدشت را در بر گرفته اند عموماً به صورت موازي در جهت شمال غرب به جنوب شرق امتداد يافته كه مهمترين آنها عبارتند از كوه هنجيس با 2642 متر ، پشتكوه با 2002 متر مله كوه با 2004 متر ، كوه بلوران با 1902 متر ارتفاع و چند رشته از انتهاي غربي استان قرار گرفته اند.
1-2-5. كوههاي جنوبي : بخشهاي جنوبي استان از رشته كوههاي كمتري ( در مقايسه با ساير نواحي ) برخوردار است مهمترين كوههاي اين بخش عبارتند از : كوه از ، گراخو ، كو ، سراب ، كوه گريوه .

۱- نافه بريه (Nafa Boriya) و دسگيرو (Das Giro)
     هنگامي كه نوزاد دختري در خانواده اي( در لرستان ) بدنيا مي آيد ، بعضا ناف او را بنام پسر بچه (معمولا از اقوام نزديك همچون پسر عمو ) و يا جواني از خانواده يا طايفه ديگر مي برند اين عمل را نافه برييه (Nafa Boriya) مي گويند و از اين زمان به بعد است كه نوزاد دختر اصطلاحا دسگيرو (Dasgiro) و يا نامزد طرف مقابل مي شود و از جانب پسر و خانواده اش هديه اي بنام نشونه (Neshona) براي دختر مي برند و با برگزاري جشن كوچكي از اين هنگام به بعد تا عروسي دختر مذكور ، تهيه لباس و برخي از مايحتاج دختر بعهده داماد خواهد بود.
۲- سرنجه گيرو (Serenje Giro)
       هنگامي كه دختري در لرستان به سن ازدواج رسيد و بمناسبت هاي مختلف از سوي خانواده ها و اقوام و آشنايان بعنوان دختر دم بخت به ديگران معرفي و پيشنهاد گرديد ، زنان و دختران به سن رسيده خانواده داماد به بهانه هاي مختلف به منزل دختر دم بخت مي روند تا ضمن ديدن از نزديك و ورانداز وي، او را مورد ارزيابي و سنجش نيز قرار دهند . اين مرحله در اصطلاح لري سرنجه گيرو (Serenje Giro) ناميده ميشود . واژه سرنجه در زبان لري بمعني سنجد است  .
۳- شيريني حروني
         زماني كه دختر انتخاب شد در روز مقرر خانواده داماد مقداري شيريني  بهمراه كله هاي قند و قواره اي پارچه و يك يا چند قطعه طلا به خانه عروس ميروند تا با اهدا آن نامزدي وي براي پسرشان را رسميت داده و مورد تاييد و تاكيد مجدد قرار دهند . پذيرايي اين روز را اصطلاحا شيريني حروني مي نامند و معمولا رفت و آمد داماد بخانه عروس تا روز عقد بندرت صورت مي گيرد.
۴- پشت عقد و سياهه
            پس از مراسم شيريني خوردن ، دو خانواده در مذاكراتي رودر رو به بحث در مورد ميزان شيربها و ساير مخارج و احتياجات زمان عقد و عروسي مي پردازند. دو طرف ليستي را كه در آن  ميزان شيربها يا مبلغ مهريه كه اصطلاحا  آن را پشت عقد يا پشت نكاح نيز مي نامند و ساير احتياجات روز عقد و عروسي قيد شده است بين دو خانواده عروس و داماد رد وبدل نموده و با توافق و رضايت به امضا مسئولان يا بزرگان خانواده ها مي رسد . اين ليست كه سياهه (Siyaha) ناميده مي شود حتما به نام كلام الله مجيد مزين است .
۵- آو ازيفه (Ow Azifa)
      يك روز قبل از مراسم عقد داماد اجناسي از قبيل روغن، چاي ، قند ، برنج با چند راس گوسفند (كه به دست و پا و پيشاني آنها حنا بسته اند و معمولاگلوني -Golvani} پارچه بلند رنگارنگ{ نيز به گردن انها آويخته اند ) به همراه نوازندگاني كه با ضرب و كمانچه و سيني حاوي اسفند  دود شده است، روانه خانه عروس مي كند . اين كالاها و اجناس ارسالي داماد را اصطلاحا آو ازيفه مي گويند.
۶- آداب دس بوسو(Das Boso)
         پس از توافق و امضا قرارداد بين دو خانواده عروس و داماد ، خانواده داماد طبق قرار قبلي معمولا يك شب را جهت اداي احترام و كسب رسمي اجازه عروسي و اذن پدر دختر به منزل عروس مي روند . در اين شب پس از صرف چاي و شيريني ، براي آخرين بار يكي از بزرگان طايفه داماد ضمن كسب اجازه از بزرگان و پدر طايفه عروس با جملاتي چون: خدمت رسيديم تا با اجازه شما فلاني را به غلامي خود قبول كنيد ، به كسب اجازه نهايي و رسمي از پدر عروس مي پردازد و پدر دختر نيز معمولا به نشانه احترام با اظهاراتي چون : اختيار با خود شماست و انشالله مبارك است ، رضايت خود از اين وصلت را رسما در حضور ديگران اعلام مي دارد . بدنبال اعلام موافقت پدر عروس، داماد يا برادر داماد از بين جمع برخاسته و دست پدر دختر را به نشانه سپاس و احترام مي بوسد و حضار با فرستادن صلواتي ضمن تبريك به يكديگر به شادي و پايكوبي مي پردازند.

۷- حنا ونو(Hana Vano)
        در مراسم حنا ونو (Hana Vano) يا حنا بندان كه معمولا شب قبل از عقدي است كه ممكن است عروسي هم بدنبال آن باشد ، به دست و پاي تازه عروس و همچنين تعدادي از دختران جوان و زنان ، در خانه عروس حنا مي گذارند و عروس را براي روز عقد آماده مي كنند.
۸- زو گوشونه (Zo Goshona)
         در روز عقد با مواد و اجناسي كه داماد بنام آوازيفه به خانه عروس فرستاده است ، نهار مفصلي آماده مي كنند تا به پذيرايي از مدعوين  محدودي كه از خانواده عروس و داماد به مهماني مذكور دعوت شده اند ، بپردازند. صبح يا عصر همين روز توسط يكي از روحانيون ، صيغه عقد در خانه عروس جاري مي شود . جناب داماد بايستي هنگام جاري شدن صيغه عقد براي گرفتن بله از زبان عروس خانم معمولا يك قطعه طلا  همراه  خود داشته باشد تا به عروس خانم هديه كند ، اين هديه به زو گوشونه معروف است .
        معمولا جهيزيه عروس را نيز بعد از مراسم عقد به خانه داماد حمل مي كنند و رسيد آن را نيز دريافت مي نمايند. پس از مراسم عقد ممكن است بلافاصله عروسي انجام گيرد . در اين صورت با توافق طرفين همان روز عقد خانواده هاي عروس و داماد تعدادي از دوستان و آشنايان و اقوام خود را به خانه
9- مجمه - دس - بازنه و سازنه -  شوا
      در اولين روز زندگي مشترك عروس و داماد ، افرادي كه شام يا نهار مهمان عروس و داماد بوده اند . اقدام به ارسال سيني اي به نام مجمه -Majma) سيني مسي چرخي بزرگ و كنگره دار ( به خانه داماد مي كنند كه درون آن هدايايي براي زوج جوان از جمله كله هاي قند ، شاخه نبات، پارچه ، لباس ، پول و يا وسايل ديگر است . فردي كه هدايا را تحويل مي دهد انعامي نيز از دست مبارك داماد دريافت خواهد نمود.
       اخيرا با تلفيق و ورود سنن ديگر مناطق كشورمان به لرستان نيز عصر سومين روز عروسي را برخي با عنوان پاتختي جشن گرفته و كليه زنان خانواده هايي كه به عروسي دعوت شده بودند در خانه داماد بصرف چاي و شيريني گرد مي آيند تا هنگام پذيرايي هداياي خويش را نيز به عروس و داماد تقديم نمايند.
          در طول مراسم عروسي كه پيشتر هفت شبانه روز بود (و بعدا به سه شبانه روز رسيد و و اخيرا يك شبانه و ... ) جشني همراه با ساز و آواز و دهل لري و ضرب و كمانچه برگزار مي شود و به سنت ديرينه به شادي و پايكوبي و رقص هاي متنوع سنتي لري مي پردازند و اصطلاحا دس (Das) مي گيرند . مهمانان و بستگان درجه يك عروس و داماد با دادن مبالغي پول به بازنه( -Bazena  افرادي كه بازيكنان رقص هاي محلي و گروهي لري اند ( و سازنه  -Sazena)  نوازندگان ساز و ضرب و و كمانچه ( و چوپي كش -Chopi Kash )  يا سرچوپي به سردسته بازيكنان و فردي گفته مي شود كه جلو صف رقص محلي  لري ، دستمال را مي چرخاند و ريتم رقص هاي دو پا و سه پا و شونه شكي لري را هدايت مي نمايد(و همچنين سايرين شوا-Shava) شاباش ، مقداري پول بنشانه  تشويق و ترغيب است كه هنگام دادن آن با صداي بلند بنام صاحب پول به فرد مورد نظر داده و اصطلاحا به آن شاباش مي گويند)  مي دهند.
۱0- پاگشا ( Pa Gosha)
          پس از يك هفته از گذشتن مراسم عروسي ، خانواده عروس مهماني ترتيب داده و با حضور عروس و داماد و اقوام و آشنايان به پذيرايي از مهمانان و عروس و داماد مي پردازند ، اين پذيرايي را مراسم پاگشا (Pa Gosha) مي نامند . در اين مراسم نيز مجددا از طرف مادر و پدر عروس هداياي نفيسي به عروس تقديم مي شود .بدنبال اين مراسم ديگر افراد خانواده عروس وداماد بنوبت و با رعايت بزرگتري و كوچكتري ، ضمن  دعوت از عروس و داماد جوان به خانه خودشان اقدام به گشادن پاي زوج جديد فاميل يه منازل اقوام و آشنايان مي نمايند يا اصطلاحا عروس و داماد را با الگو گرفتن از مهماني اخير خانواده عروس ، پاگشا مي كنند .

آب و هواي لرستان

يكي از اساسي ترين عوامل موثر در نوع معيشت ساكنين هر منطقه ، موقعيت جغرافيايي آن است . استان لرستان بعلت موقعيت خاص اقليمي از يك تنوع آب و هوايي به قرار ذيل برخوردار مي باشد ؛ 

آب و هواي سرد كوهستاني
در شمال و شمال غربي و شرق استان لرستان به دليل ارتفاعات 2000 متر به بالا ريزشهاي جوي اكثراً به صورت برف بوده و داراي زمستانهاي سرد و تابستانهاي معتدل مي باشد . بيشترين ميزان بارندگي در اين نواحي كه در فصول پاييز ، زمستان و بهار صورت مي گيرد بين 600 تا 800 ميلي متر در سال است . حداكثر و حداقل درجه حرارت در اين نواحي به ترتيب 22 + و 7- درجه سانتي گراد است .
شهرستان بروجرد و بخش هاي شمالي شهرستان خرم آباد ( الشتر – چغلوندي  ( هرو ) ، دلفان و شمال زاغه ) ، بخش هاي مياني حومه اليگودرز در اين ناحيه آب و هوايي واقع شده اند . 

آب و هواي مديترانه اي ( معتدل ) : در نواحي مركزي استان و در حد فاصل دو نوار سردسير و گرمسير آب و هواي مديترانه اي به صورت نوار پهني از شمال غربي به جنوب شرقي كشيده شده است اين منطقه داراي زمستانهاي ملايم و تابستانهاي نيمه گرم مي باشد . ريزشهاي جوي اغلب به صورت باران در فصول پاييز و زمستان و به ميزان قابل توجهي در بهار صورت مي گيرد .
شهرستان خرم آباد ، قسمتهايي از بخش ززو مازو و مركز شهرستان اليگودرز بطور كلي قسمتهاي مركزي استان جزء اين ناحيه محسوب مي شدند .

آب و هواي نيمه گرمسيري : 
نواحي جنوب و جنوب غربي به علت همجواري با جلگه خوزستان و مناطق استان ايلام داراي زمستانهاي معتدل و تابستانهاي گرم مي باشد . آب و هواي مساعد ، زمستان اين نواحي را بصورت قشلاق مناسبي براي عشاير لرستان و استانهاي همجوار درآورده است . قسمتهاي جنوبي خرم آباد و قسمتهاي جنوبي ززوماهرو و حومه شهرستان اليگودرز در اين محدوده آب و هوايي قرار دارد .

دشتهاي مهم لرستان عبارتند از :
دشت سيلاخور :
اين دشت در شمال شرقي استان واقع شده و دو شهر بروجرد و درود را در منتهي اليه شمال و جنوب خود در بر گرفته است . دشت سيلاخور با قريب 70 هزار هكتار مساحت وسيعترين دشت استان است .

دشت اليگودرز :
اين دشت در شرق استان واقع شده و بالغ بر 60 هزار هكتار مساحت دارد و در ارتفاع بيش از 1500 متر از سطح دريا قرار دارد . 

 دشت الشتر:
اين دشت در شمال استان و در ميان مناطق كوهستاني با ارتفاع بالاتر از 1500 متر قرار گرفته است . اين دشت بستر پر تراكم ترين نقاط روستايي كم جمعيت استان به شمار مي رود و مساحت آن بالغ بر 30 هزار هكتار است . 

 دشت كوهدشت :
اين دشت در غرب استان واقع و در ارتفاعي بين 1000 تا 1500 متر از سطح دريا قرار دارد . و مساحت آن 40 هزار هكتار است .

دشتهاي پراكنده :
در اين استان دشتهاي پراكنده و كم عرض وجود دارند كه عموماً در طرفين رودخانه هاي مهم قرار گرفته اند از جمله دشت كرگاه در جنوب خرم آباد ، دشت ازنا در شرق خرم آباد ، چغلوندي ، نورآباد ، طرهان و خاوه در شمال استان ، رومشكان در جنوب و جايدر در جنوب غرب را مي توان نام برد .

چند روز پيش از عاشورا يعني در همان روزهاي اول ماه محرم اهالي خرم آباد و ساير مناطق لرستان، خودشان را براي عزاداري شهداي كربلا آماده مي كنند. اغلب مردم پيراهن سياه مي پوشند و يا بازوبندهاي سياه را با نوشته هاي يا حسين، يا حسين مظلوم، و . . . به بازو مي بندند. براي بجا آوردن نذرهاي خويش كه غالبا خوراكي هستند برنج، روغن، آرد، شكر، گلاب و زعفران و ساير مواد لازم را از اين قبيل تهيه مي بينند.
هر محله اي از جمله درب دلاكان و پشت بازار علم هاي خود را سر گذارها و خيابانهاي اصلي برپا مي كنند. صداي ساز و دهل كه آهنگ غم انگيز چمريونه مينوازد در محله و كوچه هاي اطراف بگوش مي رسد.
سينه زنها كه عزاداران اصلي هستند دسته دسته گرد مي آيند. شعرها و ابيات روزهاي نخست عزاداري بيشتر از اين قبيل است:
هر كه دارد عشق شاه كربلا عريان شود             گر تكبر مي كند از اين عزا بيرون شود
يا:
محرم آمد و عيشم عزا شد                                            حسينم وارد كرب و بلا شد
ماه محرم چو پديدار شد                                                 خون بدل احمد مختار شد
وقتي دسته هاي سينه زن جمع شدند، بسوي حسينيه ها و مساجد شهر حركت مي كنند. وقتي سينه زنها كاملا در محل مورد نظر استقرار يافتند، قبل از هر كاري نوحه خوان مرثيه جانسوزي ميخواند و سينه زني شروع مي شود.
روش سينه زني در خرم آباد به اينصورت است، اول نشسته و با يك دست سينه مي زنند بعد وقتي نوحه خوان فرياد مي زند اي واي شهيدا به دشت كربلا، همگي سرپا مي ايستند و ضمن جواب دادن به نوحه خوان در مقابل هم با دو دست بشدت به سينه ميزنند و بعد از مسجد يا حسينيه به عزاخانه ديگري ميروند.
روز هفتم را اهالي تراش عباس مي دانند در اين روز همگي به حمام مي روند و پس از اصلاح سرو صورت و نظافت كامل، لباسهاي تميز مي پوشند.
از روز هفتم به بعد عده اي براي افروختن آتش در صبح عاشورا به جمع كردن و گردآوري هيزم مي پردازند. زيرا اگر در روز عاشورا برف و باران ببارد و يخبندان هم باشد عزاداراني كه نذر دارند حتما بايد در گل بيفتند، بهمين خاطر عده اي دور خانه ها ميگردند و با خواندن جملاتي تقاضاي هيزم ميكنند. مردم نيز با كمال ميل به آنان هيزم ميدهند.
چو يي هيمه در نن داس نذر حسين و عباس
Coe hyma derenn das
براي روز عاشورا خاك نرم و مخصوصي بنام گل باغچاله (گل رس) آماده مي كنند و در ميدانهاي بزرگ و كوچك شهر مي ريزند.
شبها در جلو دسته هاي سينه زني چل چراغ cel cerage حركت ميكند كه در حدود سي تا چهل چراغ توري را به طرز جالب، ديدني و با مهارت خاصي بر پايه اي صليب مانند و چوبي سوار ميكنند و بوسيله يك نفر زورمند و كارآزموده كه همه ساله نذر دارد حمل ميشود.
شب عاشورا دسته هاي سينه زني اغلب از اين قبيل اشعار را كه مناسبت هم دارند ميخوانند:
شب عاشوراست يا عيد قربان است 
كرب وبلا يكسر از خون گلستان است
امشبي را شه دين در حرمش مهمان است
مكن اي صبح طلوع
عصر فردا بدنش زير سم اسبان است
مكن اي صبح طلوع
صبح عاشورا و مراسم گل افتادن
صبح خيلي زود، قبل از طلوع آفتاب صداي آشنا و دلگيرانه ساز و دهل كه نواي چمريونه مينوازد، همه را سراسيمه بسوي ميدان شهر و خره (گل)xara  عاشورا ميخواند.
دسته دسته افراد سينه زني كه از سر تا بپا در گل غلط خورده اند در ميدان مي چرخند و يا در اطراف آتشهاي جاي جاي ميدان محله بر سر ميزنند و هي رووHero  هي رووHero  ميكنند.
در ميانه ميدان دسته اي بدنبال ذوالجناح هستند و فرياد ميزنند:
اي ذوالجناح با وفا پس كو حسين من   (دسته اول)
اي مركب شير خدا پس كو حسين من (دسته دوم)
و يا:
اين بدن از كيست كه سر ندارد                                         عزيز زهراست كفن ندارد
زاده زهراست عزيز زينب                                                بي كس و ياور صحت ندارد
پس از چند ساعت عزاداري بي ريا و بدون تكبر و صادقانه و جانسوز گلي ها و كليه سينه زنان و عزاداران بسوي مركز شهر حركت مي كنند و اين مراسم تا ظهر عاشورا ادامه دارد. پايان عزاداري و مراسم روز عاشورا با ضرب المثل طوق اشگس Tog esges اعلام ميشود.
طوق بر وزن سوق علامت ويژه و عمودي عزاداران ماه محرم در خرم آباد است، محور اصلي چوب نسبتا بلندي است بطول هشت تا ده متر كه از يك متر به بالا از چندين حلقه كه مركز آنها چوب اصلي است تشكيل ميشود.
يك پارچه از جنس مخمل دور حلقه ها مي بندند و در بالا و انتهاي آن يك قنديل نقره قرار ميدهند و اطراف آنرا با نوارهاي رنگي ريشه دار و آينه هاي كوچك زينت مي دهند.
قديمي ترين اين علم مخصوص روستاي ماسور بوده است كه بوسيله يكي از محترمين و معتمدين محل ساخته و حمل ميشده است. اين علم را از چترهاي متعدد و وسيع مي ساختند كه باكت kat و گلوني Golvanye و پارچه هاي رنگارنگ ديگر تزئين ميدادند و روي شالي كه به كمر مي بستند حمل ميشده است، دو نفر نيز از دو طرف با رسن آنرا مهار ميكردند.
عزاداران روستاي ماسور پس از وارد شدن بشهر و انجام مراسم و گرداندن طوق در شهر و سينه زني ظهر عاشورا طوق را مي شكستند (قسمتهاي مختلف آنرا از هم جدا ميكردند) و در واقع عزاداري پايان مي پذيرفت.
اصطلاح (طوق اشگس)Tog esges  از آن زمان باقي مانده است كه به صورت يك ضرب المثل در بين مردم جا افتاده است و هر وقت جرياني پيچيده و يا جلسه و مجلسي پايان مي پذيرد ميگويند: "طوق اشگس" به اين معني كه موضوع خاتمه يافت.
بويژه در ظهر عاشورا كه مراسم سوگواري پايان مي پذيرد و عزاداران متفرق مي شوند اين مثل كاربرد بيشتري دارد.
قمه زني و تعزيه خواني
قمه زني و تعزيه خواني از روزگاران بسيار دور در خرم آباد و ساير مناطق لرستان مرسوم بوده و در حال حاضر نيز انجام ميگيرد. بويژه تعزيه خواني در شهرستان بروجرد و بخش هاي تابعه آن بنحو شايسته و با شكوهي خاطره جانسوز كربلا را ياد آور ميشود.
دختران چهل منبري
از اول صبح عاشورا، دختراني سياه پوش و نقابدار با پاي بدون كفش بصورت گروهي، مجالس عزا و حسينيه هاي شهر را ميگردند، و با نيت و خواستهاي مختلف بويژه بخت گشائي در هر جلسه و مراسم عزاداري يك شمع روشن ميكنند تا چهل منبر را سر بزنند و چهل شمع روشن كنند.
مراسم شام غريبان حسين
از عصر عاشورا به مدت سه شب با انجام مراسم شام غريبان عزاداري مي كنند. هر نفر از عزاداران يك دستار سياه مخصوص بنام كت Kat  را به سر و گردن و شانه هاي خود مي پيچاند و در عزا شركت ميكند.
پيمايش دسته گهواره اي سياه پوش را بر دوش ميكشند نفر بعدي يك تك روي سر دارد كه مقداري نان و حلوا و شمع روشن را درون آن حمل ميكند، كسي ديگر نيز گاهگاهي مشتي كاه روي سر عزاداران ميپاشد و با ورود آنان به مجالس عزا چراغها را خاموش ميكنند.
در طول راه و در مساجد و عزاخانه با كمك نوحه خوان خود اين اشعار را همراه با نواي غم انگيز فلوت ميخوانند:
حسين گمشدم اي رودم اي رود                                نهال خم شدم اي رودم اي رود
روم گويم به زينب كنج زندان                                         كه اي زندانيان منزل مبارك
شام غريبان حسين امشب است امشب است
غلغله در ارض و سماء امشب است امشب است
 
يتيمي درد بي درمان يتيمي                                        يتيمي خواري دوران يتيمي
 
اگردست حسين مي بود به دستم چرا كنج خرابه مي نشستم
 
بدين ترتيب مراسم و آداب عزاداري ماه محرم بپايان ميرسد.
حاج جواد منصوري يكي از مرثيه سرايان نامي و نوحه سراي مشهور خرم آباد است كه با قريحه اي خداداد قريب نيم قرن است همچون شمع مجالس عزا مي گريد و ميسوزد و شعله هاي زباندارش رونق بخش مجامع و عزاي حسيني در ايام عاشورا است.

خراسان شمالي داراي يكهزار و ‪ ۳۲۳‬بقعه و امامزاده ، حسينيه و مسجد است كه جزو ميراث مقدس و معنوي اين استان محسوب مي‌شود.

از مجموع اين رقم ‪ ۱۲۳‬فقره را بقاع و امامزاده‌ها، ‪ ۱۳۰‬تكيه و حسينيه و يك هزار و ‪ ۷۰‬فقره مساجد هستند كه زير نظر اداره اوقاف و امور خيريه استان اداره و ساماندهي مي‌شوند.

‪ ۴۹‬مورد از امامزاده‌ها در بجنورد، ‪ ۳۲‬مورد در شيروان، ‪ ۲۱‬مورد در اسفراين، پنج مورد در مانه‌وسملقان و گرمه و جاجرم و ‪ ۱۱‬امامزاده نيز در شهرستان فاروج قرار دارند.

مردم اين خطه از اين اماكن به عنوان ميراث با ارزش و مقدس ديني ياد كرده و بيشتر اين اماكن به عنوان زيارتگاه مورد احترام و اقبال آنان است.

اكنون به معرفي برخي از امامزاده‌هاي نام‌آشناي استان خراسان شمالي در شهرستانهاي مختلف اين استان مي‌پردازيم:

* امامزاده سلطان سيد عباس بن موسي بن جعفر (ع):
در دامنه تپه ماهورهاي جنوب شهر بجنورد، بارگاهي با گنبد فيروزه‌اي رنگ به چشم مي‌خورد كه نزد اهالي اين شهر به "معصوم‌زاده" شهرت يافته است.

اين بقعه در واقع مدفن امامزاده سلطان سيد عباس فرزند امام موسي كاظم (ع) است كه در دوره حكومت بني‌عباس از مدينه وارد خراسان شمالي شده و در اواخر سده هجري وفات يافته است.


* آرامگاه امامزاده حمزه بن موسي الكاظم (ع):
اين بناي چهار ايواني در شش كيلومتري شهرستان شيروان و در روستاي زيارت واقع شده است كه آن را مدفن امامزاده حمزه برادر علي بن موسي الرضا (ع) ذكر كرده‌اند.

اين بنا با تاق نماها، قوس بلند و تيزه‌دار ايوان، داراي دو حاشيه قابسازي و گچبري است.

بناي مذكور از جمله معدود آثار دوران غزنوي به شمار مي‌رود و ضريح آن به شكل مكعب مستطيل و به صورت مشبك چوبي در وسط حرم واقع شده است.

اين بنا به شماره ‪ ۷۰۴‬در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.


* آرامگاه شاهزاده عبدالرحمن خرق:
اين آرامگاه در فاصله ‪ ۶۲‬كيلومتري جنوب غرب شهرستان فاروج و در روستاي خرق قرار دارد.

بناي آرامگاه پلان مستطيل شكل يك ايواني، كه ورودي آن در ضلع جنوب شرقي است. گنبد خانه پلان چليپايي دارد و گنبد دو پوشش و مدور آن ‪ ۱۲‬متر از سطح زمين ارتفاع دارد.

زير پوسته پايين گنبد و فيلگوشها با گچ كاربندي و مقرنس‌كاري شده و بخشي از تاق‌نماهاي داخل به رنگ آبي و با طرحهاي گياهي مختلف و به سبك محلي نقاشي شده است.

به استناد شواهد تاريخي و باستان شناسي به احتمال فراوان بنا در دوره صفوي ساخته شده است و به شماره پنج هزار و ‪ ۹۴۶‬در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.


*آرامگاه بابا و بي‌بي:
اين آرامگاه نيز ديگر بقعه مذهبي شهرستان فاروج است كه در روستاي سرسبز خسرويه در بخش مركزي اين شهرستان و در ‪ ۲۶‬كيلومتري مركز شهرستان واقع شده است.

اين آرامگاه داراي يك سالن بزرگ و مرتفع و گنبد شيرواني پوش مخروطي و يك اتاق كوچك مي‌باشد و همچنين داراي يك صندوق چوبي كه مستطيل شكل بوده و داراي ارتفاع ‪ ۱/۵‬متر و با طول دو متر است كه بر روي آن نوشته‌هايي از آيات قرآني و نقوش اسلامي حكاكي شده است.

قدمت اين آرامگاه تيموري بوده و به شماره پنج هزار و ‪ ۹۴۵‬در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.


*آرامگاه شيخ رشيدالدين محمد بيدوازي:
اين آرامگاه نيز كه همواره علاقه‌مندان زيادي را به سوي خود كشانيده در روستاي بيدواز در فاصله ‪ ۲۵‬كيلومتري شهرستان اسفراين واقع شده است.

نام اين روستا به صورت بيدآواز و بندواز نيز در برخي از كتب تاريخي قيد شده كه مقبره شيخ رشيدالدين بيدوازي از مشهورترين عرفا و شعراي اين شهرستان در اين روستا قرار دارد.

پلان اين بقعه هشت ضلعي گنبد دار است و دو رديف كتيبه گچبري نفيس به خط ثلث به رنگ سفيد و متن لاجوردي كه شامل آياتي از قرآن مجيد و اسامي ائمه اطهار است در ارتفاع ‪ ۲/۴۰‬متري و ‪ ۵/۴۰‬متري از كف قرار دارد.

اين آرامگاه در دوره ايلخاني تيموري به شماره دو هزار و ‪ ۱۹۲‬در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.