سيد باقر بن مير حبيب الله اردبيلي:
وي مقدمات و سطوح را در اردبيل فراگرفته و در حدود 1318 به نجف اشرف رهسپار و از محضر اساتيد عظام بهره مند گرديده بعد از تكميل مراتب علميه  از استادش آيت الله ميرزا محمد تقي شيرازي تحصيل اجازه كرده و در سال 1330 با خانواده به اردبيل مراجعت نموده از قضا در اثناء سفر، اجل حتمي درك و در كرمانشاه فوت نموده و در آنجا از طرف علماء و طبقات مختلفه تشييع با شكوهي شده بعد از رسومات تجهيز و دفن ، ميرزا مسيح دوده راني كه از تلاميذ آم مرحوم بوده خانواده مصيبت  زده را به اردبيل آورده است. مرحوم مير حبيب پدر پير و افتاده كه سالهايي انتظار خدمات پسر را به عالم اسلام داشته محض اطلاع از خبر ناگوار فرزند، بي اختيار غش مي نمايد. مخفي نماند صاحب ترجمه در ميان اهل فضل و دانش معروف به فضل و ورع بوده و تاليفاتي نيز داشته كه متاسفانه از دست رفته است.



حاج ميرزا جواد:
ابن حاج صادق اردبيلي، وي يكي از فقهاي اردبيل است دوره تحصيلات را در نجف اشرف پيش اساتيد وقت به پايان رسانده، و از تلاميذ سيد حسين كوه كمري به شمار مي رفته است.
بگفته ميرزا علي اكبر مجتهد اردبيلي بيشتر تقريرات استاد را نوشته، سپس به اردبيل مراجعت، و در آنجا به وظايف شرعيه قيام نموده، به تاريخ 1303 در اردبيل درگذشته و در نجف اشرف مدفون است.


شيخ حبيب الله:
ايردي موسي اردبيلي، وي يكي از ستارگان فضل، و دانش عصر اخير است. به گفته جمعي از معاصرين، اصولي كامل، فقيه ماهر متتبع باهر، استاد مسلم و از تلاميذ آيت الله شيخ محمد كاظم خراساني بوده و حاشيه بر رسائل شيخ انصاري –ره- نگاشته در اواخر زندگي سكته ناقصه نموده و از تدريس بازماند، پس از چندي درگذشت، و در وادي السلام دفن گرديد.



مير حبيب الله:
مير حبيب الله از علماي سرشناس اردبيل و در زهد و تقوي كم نظير و ضرب المثل بوده.  سطوح را در اردبيل  به پايان رسانيده و سپس به نجف مسافرت نموده و از ايتين ورعين شيخ محمد طه نجف، و  شيخ زين العابدين مرندي استفاده نموده يكي از اوصاف پسنديده مرحوم مير حبيب صفت جود و سخاي او بوده، خودش به زندگي ساده و بي آلايش ادامه مي داد  و هر سال مقداري از اموال  خود را صرف فقرا و مساكين مي نمود، و كفيل مخارج خانواده هاي متعدد از يتامي و ارامل بوده به واسطه همين عملهاي مثبت و نيك محبوب و معظم لدي الكل بوده همواره در اقامه وظايف ديني عملا كوشا و در ترويج و ترغيب اهالي اهتمام خاصي داشته، مسجد وي در راه «كلخوران» معروف به مسجد مير حبيب الله مي باشد. وي در 12 شهر صيام  1352 در 90 سالگي درگذشت.



سيد حسن اردبيلي:
از معاصرين شيخ مرتضي انصاري است. بعد از شيخ درگذشته است. سال وفات شيخ  «ره» 1281 بوده. مرحوم علياري بعضي از كتابهاي وي را از ولي صغارش استعاره گرفته، و بعضي از تملكات كتبي وي را صاحب الذريعه ديده است.



سيد حسين عاملي اردبيلي:
سيد محققين و سند مدقتين ابن سبد ضياءالدين  ابي تراب حسن بن سيدابي جعفر محمد، موسوي كركي، عاملي، نزيل اردبيل معروف به آمير سيد حسين مجتهد از القاب وي خاتم المجتهدين است. در ميان عربها به فصاحت و بلاغت معروف بوده، و از خال خويش شيخ عبدالعالي پسر محقق ثاني در جميع مراتب و فنون بالاتر بوده است به امر شريفش سجلات ارقام، و دفاتر احكام را مي نوشته اند. آثار علمي و ارج دار او شخصيت علمي وي را مي رساند تصانيف معتبره و رسائل نفيسه او را در تراجم قيد كرده اند به برخي از آنها اشاره مي شود:
1- كتاب دفع المنافاة عن التفضيل و المساوات، در شأن علي(ع) بالنسبة بسائراهل بيت (ع).
2- كتاب رفع البدعة في حل المتعة.
3- كتاب نفحات القدسيه في اجوبة المسائل الطبرية.
4- كتاب سيادة الاشراف. در اين كتاب ثابت كرده كسي كه از طرف مادر به هاشم منتسب است سيد است و اين قول موافق سيد مرتضي علم الهدي است كه در فقه مطرح شده.
5- رساله در وجود عيني نماز جمعه.
6- رسالۀ طهماسبيه در امامت .
7- رساله در جواب كسي كه از نجاست اهل خلاف سؤال نموده است.
8- رساله دعامة الخلاف.
9- رساله در تعيين قاتل خليفۀ ثاني.
10- رساله در توحيد.
11- رساله در تحقيق معناي سيد و سيادت.
12- كتاب التبصرة.
13- كتاب التذكرة.
14- كتاب الاقتصاد همۀ اينها را در اعتقادات حقه نگاشته.
15- كتاب صحيفة الامان در ادعيه .
16- كتاب شرح الشرائع. پايان كتاب به سال 959 است. رياض مي نگارد:«مجلد طهارة را در اردبيل ملاحظه نموده».
17- كتاب الطهارة.
18- شرح روضۀ كافي.
19- تعليقات بر صحيفه كامله و عيون الاخبار، و جز اينها نيز رسائل و تصنيفاتي دارد.
از براي وي كرامات عاليه و مقامات ساميه نقل شده رجوع شود به روضات الجنات و رياض العلما و أمل الآمل و كتب تراجم.



حمدالله اردبيلي:
از فضلاي قرن دهم هجري است. نوشته اند كه مردي به غايت متبحّر و متفرد بوده در علوّ فضيلت و ادراك و جامعيّت بين اقران و امثال مقام والايي داشته است. مدتي در شيراز مي زيسته و «تقي الدين» در تذكرۀ « عرفات العاشقين» گفته است كه قبل از سال 1000 هجري او را در آن شهر ملاقات كرده است.
حمدالله اشعار خوبي مي سروده است.



حضرات آيات آقا سيد مرتضي و فرزندان مجتهد ايشان :
يكي از مكانهاي قبور مطهره اي كه بايد مورد توجه واقع گردد مكاني در كنار مسجد جمعه اردبيل مي باشد كه سابقاً به مقبره العلماءشهرت داسته  واكنون از آنهمه آثار علماءوبزرگان ديني وعلمي وفرهنگي تنها قبور مطهره حضرات آيت الله آقاسيد مرتضي خلخالي كه از فقهاءوعلماءبه نام نيمه دوم قرن سيزدهم ودو دهه نيمه اول قرن چهارده بوده ومتوفي به سال 1317هجري  قمري مي باشد وفرزندان بزرگوارش آيت الله سيد احمد مرتضوي متوفي به سال 1357هجري قمري وآيت الله سيد محمد تقي مفتي الشيعه متوفي به سال 1361هجري قمري وآيت الله سيد موسي خلخالي اردبيلي متوفي به سال 1368 هجري قمري ،كسديگري شناخته نيست جزآنكه مسلم است قبر شريف مرحوم آيت الله شيخ ستار اردبيلي متوفي به سال 1336هجري قمري نيز در اين مجموعه جاي گرفته اخيراًتوسط آيت الله آقاسيد محمد مفتي الشيعه نجل مرحوم آيت الله آقاسيد محمد تقي مفتي الشيعه قبه اي برمزار اين بزرگواران احداث گرديده كه مسلماًنيازمند توسعه ومرمت وتعريف به عموم مي باشد.



آيت الله العلماء صدوقي:
كي از علما ءتاثير گذار از نظر ديني وفرهنگي در قرن چهاردهم هجري در خطه اردبيل مرحوم آيت الله شيخ عبدالعظيم صدوقي اردبيلي بوده كه به شيخ العلماءشهرت داشته ،فعاليتهاي قرآني ايشان وتأليفات عديده اش كه بيش از چهل كتاب ورساله كوچك وبزرگ ايشان را شامل مي شود زبانزد خاص وعام است ايشان به سال 1381 هجري قمري دارفاني را وداع گفته وقبر شريفش در قبذستان داش كسن مي باشد در كنار مرقد مطهر ايشان قبر شريف يكي از علماء زاهد وعابد بزرگوار  اردبيل  مرحوم حجت الاسلام والمسلمين شيخ عبدالله حمزه زاده قرار گرفته كه هر دو نيازمند توجه جدي واحداث ومرمت قبه اي مناسب ودر خور شأن  حضراتشان مي باشد .



آيت الله آقا ميرزا محمد علي اردبيلي:
حضرتش از اعاظم فقهاءوعلماءاردبيل بوده علاوه بر فقه در حكمت وفلسفه وعرفان نيز تبحر داشته  از برخي از بزرگان شنيده ام كه در خطه اردبيل عالمي به عظمت وجامعيت ايشان نبوده است به سال 1328 هجري قمري بدرود حيات گفته مزار شريفش در ورودي مسجد  جنت سراي بقعه حضرت شيخ سيد صفي الدين اردبيلي مي باشد ونيازمند توجه جدي ومرمت وتعريف آن به عموم مي باشد .



آيت الله آقا ميرحبيب الله موسوي كلخوران
اين بزرگوار آيتي باهره در تقوي وسخاوت وديانت وقداست بوده است از اولاد واحفادآقاسيد حسين فقيه عاملي بوده وبه سال 1352 هجري قمري بدرود حيات گفته شجره كامل ايشان نزد حقير موجود است قبر شريفش در قبرستان قاسميه (ستار آباد)واقع است ونيازمند توجه جدي وتعمير ومرمت مي باشد.
علاوه بر اين بزرگان كه به نظر مي رسد براي مرحله اول بازسازي وتوجه داراي اولويت مي باشند علماء وبزرگان زيادي در قبرستانها وخصوصاًدر قبرستان بهشت فاطمه مدفون هستند كه بصورت جدي بايد در حفظ ومرمت وشناسايي آنان اقدام گردد



حمزۀ اردبيلي:
مؤلف دانشمندان آذربايجان به نقل از « نجوم السّما» آورده است كه «مولانا حمزه» از حكماي معروف اردبيل بود در 1099 به معرض طاعون در گذشت و فرايد و تعليقاتي از او به يادگار ماند.



مولانا خان محمد اردبيلي:
از علامه مجلسي اجازه روايت داشته. جلد اول تهذيب را نزد علاّمه مجلسي خوانده، و ايشان در آخر جلد اول تهذيب اجازه اي به خط خودش براي او نوشته كه صورت اجازه اين است:
بسم الله الرحمن الرحيم انهاه المولي الفاضل، التقي الزكي، مولانا خان محمّد اردبيلي ايده الله سماعاً، و تحقيقاً في مجالس، آخرها آخر اواسط شهر ذي القعدة الحرام، لسنة اثنين و سبعين و الف 1072 و اجزت له ان يروي عني ما سمعه مني، و علي باسانيدي المتصله الي ارباب العصمة (ع) كتب الحاج محمّد باقر بن محمّد تقي.



مولي خداوردي اردبيلي:
وي در سال 1071 در مدرسۀ جدّه اصفهان به خط خود شرح اشارات را نوشته و بالاي كتاب نوشته:«الحمدلله الذي وفقنا لاستشراح دقائق الشرح و اعاننا لاستصباح حقائقه» الخ. نسخه اي از اين كتاب در نجف موجود بوده است.

 


دوشنبه یازدهم 7 1390
X