بزرگترين كتيبه سنگي جهان درايران

بيستون كوهي كه هميشه يادآور دليري‌ها و افسانه‌هاست، در  پذيراي گردشگران بسياري است كه از سراسر جهان به شوق تماشاي گره‌ خوردن هنر و شكوه در اين اثر جهاني به كرمانشاه آمده‌اند.  نقش برجسته و كتيبه داريوش يكي از مهمترين آثار مجموعه جهاني بيستون است.  اين نقش برجسته كه يكي از زيباترين يادگارهاي ادبي و تاريخي ايران است، در ۳۰ كيلومتري شمال شرقي شهر كرمانشاه بر روي صخره معروف به بيستون حجاري شده است.

به گفته كارشناسان ميراث فرهنگي، كتيبه داريوش بزرگترين، پر اهميت ‌ترين و معتبرترين كتيبه‌اي است كه تاكنون در جهان شناسايي شده است.

در سال ۵۲۲ قبل از ميلاد داريوش، شاه هخامنشي نقشي از خود، فروهر، دو تن از بزرگان پارسي، گئومات، مغ و ۹ تن از شاهان مغلوب را بر ديواره كوه بيستون حك مي‌كند و علاوه بر اين نقش فرامين و اندرزهاي خود را به صورت كتيبه‌اي بر دل كوه بيستون حجاري مي‌كند. داريوش شاه در اين كتيبه شرح فتوحات خود را به خط ميخي و سه زبان پارسي باستان و عيلامي و بابلي بر دل سنگ نگاشته است.

عظمت اين كتيبه به گونه‌اي است كه فقط زبان پارسي باستان آن داراي ۴۱۴ سطر است. در سنگ نگاره داريوش كه شش متر طول و ۲۰/۳ مترعرض دارد، تصوير داريوش به ارتفاع ۷۸/۱ متر در سمت چپ صحنه حجاري شده است.

وي تاج گنكره داري بر سر و پيراهن بلندي بر تن دارد، او دست راست را به علامت احترام بالا برده و در دست چپ كماني را گرفته است.

در اين صحنه داريوش پاي چپش را بر روي سينه گئومات مغ نهاده‌است. در پشت سر داريوش “وينده فرنه ” كمان دار و ” گئو بروه ” نيزه دار ايستاده‌اند كه از جمله هفت تناني‌اند كه در براندازي گئومات شركت داشتند.

در زير پاي چپ داريوش گئومات مغ بر پشت خوابيده و به‌ علامت التماس دست هايش را بالا برده است.

پشت سر او صف اسيران با گردن‌ها و دست هاي از پشت بسته ديده مي‌شود، در بالاي سر هر يك از اين اسيران و در زير تنه گئومات مغ و بر روي دامن اسير نام و نقش پادشاه شورش‌گر و جايي كه در آن شورش كرده ذكر شده است.

در بالاي سر اسيران تصوير نماديني از اهورامزدا در حال اهداي حلقه قدرت به داريوش حجاري شده و داريوش دست راستش را به نشانه نيايش اهورامزدا بلند كرده است.

در اين نقش داريوش به معرفي خود و خاندانش مي‌پردازد و در حقيقت با اين نوشته مشروعيت خود را اعلام مي‌كند، پس از آن شرح فتوحاتش را به خط ميخي عيلامي در سمت راست سنگ نگاره و در مرحله بعد با خط ميخي بابلي در سمت چپ سنگ نگاره حك مي‌كند.

در مرحله نهايي در زير نقوش برجسته شرح فتوحاتش را به خط ميخي و به زبان فارسي باستان حك مي‌كند.

سنگ تراشان هخامنشي در حال نوشتن خطوط بر سينه كوه بودند كه سكاها دوباره سر به شورش گذاشتند.

داريوش در سال ۵۱۹ قبل از ميلاد “سكونخا” شاه سكاها را شكست داد و اين رويداد را بي‌درنگ به سنگ نبشته اضافه كرد.

چون جايي براي اضافه كردن تصوير شاه سكايي باقي نمانده بود، داريوش دستور داد بخشي از متن عيلامي را پاك و آن را در سمت چپ قسمت پايين كنار متن فارسي باستان از نو حك كنند و به جاي متن عيلامي تصوير “سكونخا” را حجاري كنند. در اين سنگ نوشته داريوش ابتدا به معرفي خود و خاندانش مي‌پردازد و سپس واقعه قتل گئومات مغ را كه پس از مرگ كمبوجيه سلطنت را غصب كرده بود شرح مي‌دهد.

پس از آن به شرح جنگ‌هايي كه بر ضد بزرگان و امراي ياغي كرده بود مي پردازد و در خاتمه به هركس كه اين كتيبه بزرگ را محو نمايد، نفرين مي‌كند.