زيگورات چغازنبيل

شهر چغازنبيل

محدوده‌ي حكومت ايلامي‌ها خوزستان، لرستان، پشت‌كوه و كوه‌هاي بختياري بود كه از غرب به دجله، از شرق به قسمتي از پارس، از شمال به راه بابل و همدان و از جنوب به خليج فارس محدود مي‌شد و پايتخت آن شهر باستاني شوش بود.

با به حكومت رسيدن اونتاش نپيريشا (Untash Napirisha) در قرن 13 قبل از ميلاد (1340–1300 قبل از ميلاد)، چغازنبيل به عنوان پايتخت مذهبي و سياسي ايلامي‌ها در نزديكي رود دز ساخته شد و دوراونتاش (Dur Untash) ناميده شد. دوراونتاش به معناي قلعه‌ي اونتاش است. در بعضي از متون به خط ميخي اين شهر ال‌اونتاش (Ul Untash) ذكر شده كه به معني شهر اونتاش است.

اين شهر از سه حصار تودرتوي خشتي تشكيل شده و دروازه‌ي اصلي آن بر روي حصار بزرگ در ضلع شرقي قرار دارد. در حد فاصل حصار اول و دوم كاخ‌هاي شاهي و آرامگاه‌هاي سلاطين ايلام قرار دارند. در بين حصار دوم و سوم بقاياي تصفيه‌خانه‌ي آب ديده مي‌شود كه جزو قديمي‌ترين تأسيسات آب‌رساني به شمار مي‌رود. آب آن از رودخانه‌ي كرخه در فاصله‌ي چهل و پنج كيلومتري از طريق كانالي تأمين مي‌شد. در مركز حصار سوم معبد اصلي (زيگورات) قرار دارد.

چُغازَنبيل

 نيايشگاهي است باستاني كه در زمان ايلاميها ساخته شده است. چغازنبيل بخش به‌جا مانده از شهر دوراونتش است. اين سازه در 1979 در فهرست ميراث جهاني يونسكو جاي ‌گرفت. اين نيايشگاه توسط اونتاش گال (پيرامون 1250 پ.م.)، پادشاه بزرگ عيلام، و براي ستايش ايزد اينشوشيناك، نگهبان شهر شوش، ساخته شده است.

مكان جغرافيايي زيگورات (معبد هرمي شكل چند طبقه) چغازنبيل در 45 كيلومتري جنوب شهر شوش در نزديكي منطقه باستاني هفت تپه مي باشد . ( در محور اصلي شوش به اهواز ) بلندي آغازين آن 52 متر و 5 طبقه بوده است. امروزه ارتفاع آن 25 متر و تنها 2طبقه و نيم از آن باقي مانده است. «چغازنبيل» كه نام باستاني اين بنا بشمار مي‌آيد، واژه‌اي محلي و مركب از دو واژه چُغا (به معناي تپه در زبان لري) و زنبيل است كه اشاره اي است به مكان معبد كه سابقا تپه بوده و آن را به زنبيل واژگون تشبيه مي‌كردند. اين مكان نزد باستانشناسان به دور-اونتَش معروف است كه به معناي دژِ اونتش است. اونتاش گال پادشاه عيلامي است كه دستور ساخت اين شهر مذهبي را داده است. بناي چغازنبيل در ميانه اين شهر واقع شده است و مرتفع‌ترين بخش آن است.

بلندي آغازين اين بنا 52متر در قالب5 طبقه بوده است. امروزه ارتفاع آن 25 متر و تنها دو طبقه و نيم از آن باقي مانده است. مسير دستيابي به چغازنبيل از طريق جاده اهواز به شوش است اما مكان آن دقيقاً بين شوشتر و شوش وجنوب شهر دزفول در كناره رود دز قرار دارد و اين خود حكايت از اين دارد كه در زمان ايجاد زيگورات شهرهاي دزفول (روناش) و شوش و شوشتر هر سه وجود داشته اند. اين نيايشگاه توسط اونتاش ناپيريش (حدود 1250 پ.م.)، پادشاه بزرگ عيلام، و براي ستايش ايزد اينشوشيناك، الهه نگهبان شهر شوش، ساخته شده است. و در حمله سپاه خونريز آشور بانيپال به همراه تمدن عيلامي ويران گرديد.

قرنهاي متمادي اين بنا در زير خاك به شكل زنبيلي واژگون مدفون بود تا اينكه به دست رومن گيرشمن فرانسوي در زمان پهلوي دوم از آن خاكبرداري گرديد. گرچه خاكبرداري از اين بناي محدب متقارن واقع شده در دل دشت صاف موجب تكميل دانش دنيا نسبت به پيشينه باستاني ايرانيان گرديد اما پس از گذشت حدود 50 سال از اين كشف، دست عوامل فرساينده طبيعي و بي دفاع گذاشتن اين بما در برابر آنها آسيبهاي فراواني را به اين بناي خشتي - گلي وارد كرده و خصوصا باقيمانده طبقات بالايي را نيز دچار فرسايش شديد كرده است.

منبع:ميراث فرهنگي وگردشگري-وب سايت چغازنبيل