كليساي سنگي ماكو

كساني كه تا به حال گذرشان به استان آذربايجان غربي افتاده، در كنار تمام جاذبه هاي طبيعي و تاريخي اين استان، يك بناي زيباي تاريخي متفاوت را هم ديده اند كه معماري آن زمين تا آسمان با معماري بناهاي كهن ايراني متفاوت است. بناي تاريخي قره كليسا يا همان كليساي تادئوس مقدس، يكي از ديدني ترين جاذبه هاي آذربايجان غربي است كه در جنوب ماكو و 20كيلومتري شمال شرقي چالدران در كنار روستايي به همين نام قرار دارد.

قره كليسا مجموعه اي از سه كليساي اصلي با نام‌هاي قره كليسا يا سنت تادئوس، سنت استپانوس و زور زور است كه حدود سه سال قبل در فهرست ميراث جهاني يونسكو به ثبت رسيد. اين كليساي تاريخي در ناحيه به‌به‌جيك شهرستان چالدران قرار دارد و تاريخ ساخت آن به سال 43 ميلادي مي رسد اما در دوره هاي مختلفي، به دلايل مختلف ويران و مجددا بازسازي شد كه مهم ترين دوره هاي بازسازي آن به سال هاي 644 و 645 هجري قمري مي رسد.

در سال 1230 ميلادي (616 هجري) هنگام حمله چنگيز، قسمت بزرگي از اين كليسا ويران شد، ولي هنگام اقامت هلاكوخان مغول در آذربايجان، خواجه نصيرالدين طوسي به مرمت آن پرداخت.

اين كليسا يك بار هم در زلزله اي كه در سال 1319 ميلادي اتفاق افتاد، ويران شد و در سال 1691 ميلادي با سنگ هاي سياه، در سال 1810 با نصب سنگ هاي سفيد و در زمان قاجار به وسيله عباس ميرزا تعمير شد.

قره در زبان آذري به معناي سياه است و وجه تسميه اين بنا، سياه بودن قسمتي از كليسا است. ساختمان اصلي كليسا تماما از سنگ هاي سياه ساخته شده كه پس از بازسازي قسمتي از سنگ ها به وسيله سنگ هاي سفيد جايگزين شده است.

هرچه گنبد كليساي سفيد ساده است ديوارهايش پر از تزئين و حجاري است. در چپ و راست در ورودي، در طول ديوارها و جابه‌جاي آن از نقوش ايراني و مفاهيم مسيحي سود برده‌اند.

حصارهايي كه دور اين كليسا وجود دارد، در بيشتر كليساهاي ارمني ديده مي‌شود و در جنگ جهاني اول مردم روستاهاي اطراف قره‌كليسا در پناه همين حصارها پانزده روز اسباب زحمت سربازان عثماني شدند.

در مرحله‌اي از پيشرفت معماري ارمني (قرن دهم تا چهاردهم ميلادي) از طول تالار گنبد كم كردند و گنبد را بر دو ستون غربي و ديوارهاي محراب قرار دادند. اين ويژگي در ساختمان سياه رنگ قره‌كليسا وجود دارد و به معماري ارمني‌اش اصالت مي‌بخشد.

پشت ديوار شمالي، كليساي سياهرنگ پيداست و در ديوار جلويي يكي از جاذبه‌هاي ساختمان كه پيكره‌هاي تمام قد حجاري شده است ديده مي‌شود. اين حجاري‌ها 25 تاست و بزرگان كتاب مقدس و برخي بانيان قره‌كليسا را نشان مي‌دهد.

با اين كه اين روزها درماكو چندان خبري از برف نيست اما كساني كه قره‌كليسا را در روزهاي برفي ديده‌اند بيش از بقيه حظ برده اند. آنچه بينندگان قره‌كليسا خيلي زود و حتي گاهي بيش از خود ساختمان مسحورش مي‌شوند طبيعت زيباي اطراف آن است.