زيارتگاه هاي دنج پايتخت
تهران با تمام دود و دم و شلوغي سرسام آورش، هنوز گوشه و كنارهاي دنجي دارد كه مي توانيد به آنها پناه ببريد و چند ساعتي را فارغ از هياهوي شهر خلوت كنيد. امامزاده هاي مقدسي كه در گوشه و كنار پايتخت قرار دارند، بهترين گزينه براي يك سفر نيم روزي با رنگ و بوي زيارت هستند.
امام زاده يحيي
امامزاده يحيي نام بقعه ابوالقاسم عزالدين يحيي است كه در كوچه‌اي به همين نام در خيابان ري، نرسيده به خيابان شهيد مصطفي خميني قرار دارد. در محله اي قديمي و تاريخي كه به آن عودلاجان گفته مي‌شود و اين روزها در حال نوسازي است.
نسبت ابوالقاسم عزالدين يحيي كه از نقباي شهرهاي قم و ري بوده است، به امام زين العابدين مي‌رسد و گفته مي‌شود كه برادر ايشان است. درباره نام و نسب شريف امامزاده يحيي آمده است كه: اين بزرگوار با 15 واسطه به امام چهارم مي‌رسد و پس از پدر نقابت طالبيه ري، قم و آمل را به عهده داشته و به سال 592 ه ق به دست علاءالدين تكش خوارزمشاه به شهادت رسيده است.
بنابراين سنگ بناي اوليه اين زيارتگاه 800 سال پيش و در دوران خوارزمشاهيان گذاشته شد اما بناي زيارتگاه كه در حال حاضر داراي يك صحن وسيع، مسجد، ايوان، رواق، ضريح، حرم آيينه كاري، سرداب، گنبد كاشي مخروطي شكل و سقاخانه است به دوره مغول مي رسد. در زمان قاجاريه، نماي خشتي برج تغيير و ايوان، اتاق‌ها و ساير متعلقات افزوده شد و اين روزها با افزودن ساير تزيينات و بناهاي ديگر مثل آينه‌كاري، كاشي و معرق، مسجد و موزه و كتابخانه بقعه به بنايي اصيل و به ياد ماندني تبديل شده است و حرم با آينه‌كاري زيبا يادآور فضايي آرام به دور از دغدغه‌هاي خيابان‌هاي اطراف امامزاده است. در اين امامزاده علاوه بر بقعه امامزاده يحيي، مقبره مرحوم بهاءالملك همداني و مرقد امامزاده محمد نيز وجود دارد.
بناي قديمي اين بقعه شامل برج خشتي هشت ضلعي متعلق به قرن هفتم هجري است كه مانند بناهاي ديگر عصر مغول، يك گنبد آجري 12 ضلعي هرمي شكل بر بالاي آن قرار داشت. در عهد قاجاريه هم اطراف اين برج را با كاشيهاي هفت رنگ مزين ساخته بودند. اينك در محل برج خشتي و قبلي، بقعه هشت ضلعي كنوني ساخته شده است.
بر روي در قديمي بقعه كه چندان بزرگ نبوده، در دو كتيبه كوچك به خط ثلث نوشته‌اند: باني بقعه خشتي قديم شخصي به نام قرابشاره بوده و معمار آن، ديو حسن نام داشته است. صندوق منبت عتيقه امامزاده يحيي چنان كه در كتيبه آن اشاره شده به دستور ملكشاه غازي در سال 895 ه ق به وسيله دو برادر به نام‌هاي استاد حسين و استاد محمد لواساني ساخته شده است.
در كنار اين امامزاده، كهن‌ترين چنار زنده قرار دارد. اين درخت كه در فهرست وزارت فرهنگ و اداره باستان‌شناسي با شماره سه و در سال 1330، به ثبت رسيده است، حدود 800سال عمر دارد و قطر آن به حدود هفت متر مي رسد.
براي زيارت امامزاده يحيي بايد به نشاني خيابان پانزده خرداد، خيابان امامزاده يحيي و بناي امامزاده يحيي برويد.
امامزاده پنج تن لويزان
امامزاده پنج تن لويزان در منطقه لويزان، خيابان شعبانلو قرار دارد. در اين زيارتگاه كه روي تپه قرار گرفته، مرقد پنج برادر به نام‌هاي سالم، ابوطالب، صائم، رحيم و حسين قرار دارد. آنها همگي پسران شيث، فرزند كاظم، فرزند علي‌بن‌الحسين زين‌العابدين(ع) هستند اما اطلاعات بيشتري در اين مورد در كتاب هاي نسب شناسي ذكر نشده است.
بناي اين امامزاده تاريخي 130 سال عمر دارد و در آن بقعه‌اي چهارگوش با پوشش گنبدي به چشم مي خورد. ضريح آن مشبك و معروف به جعفري و سبز رنگ است كه به صورت مربع در عهد قاجاريه ساخته شده است. اما به تازگي ساختمان بقعه بازسازي شده و در چهار ضلع بنا چهار طاق نما ساخته شده است كه درب ورودي روضه در طاق نماي جنوبي قرار دارد. فضاي روضه نسبتا وسيع است و در انتهاي آن ضريح فلزي بر روي پنج صورت قبر قرار گرفته است.
اين امامزاده درسال 1376 ، بازسازي شد و مساحت آن به 460 مترمربع افزايش يافت و تزيينات داخلي نيز به صورت آينه كاري درآمد. گورستان عمومي لويزان هم در كنار امامزاده پنج تن قرار دارد و مساحت آن به 3 هكتار مي‌رسد.
امامزاده اهل بن علي
امامزاده اهل بن علي را مردم جنوب شهر خوب مي شناسند. اين امامزاده كه در ميان مردم به اهلعلي معروف است، در خيابان خاوران، ايستگاه امير سليماني، خيابان انور زاده (دولاب) قرار دارد و گفته مي شود متعلق به يكي از نوادگان حضرت علي (ع) است.
اين بقعه گنبدي پوششي دارد و قسمت كمي از بالاي گنبد با كاشي فيروزه‌اي پوشيده شده و بقيه بقعه آجري است. به جز گنبد كه از 200سال پيش به جا مانده، بقيه بنا و محوطه در حال بازسازي است و كل محوطه جزء آثار ميراث فرهنگي به شمار مي آيد. در صحن امامزاده، گورستان كوچكي قرار دارد كه گفته مي شود قدمت آن به 200 سال قبل مي رسد.
بر ديوار طرفين ايوان اين زيارتگاه دوازده بيت شعر به خط نستعليق بر كاشي هاي خشتي نوشته شده كه تاريخ آنها به سال 1308ه.ق مي رسد. همين اشعار را در سال 1324 با مختصر تغييراتي در برخي كلمات و تعويض نام متولي، به خط نسخ بر كاشي نوشته و بر بالاي سر در ورودي محوطه بقعه نصب كرده اند و اتفاقا در همين اشعار است كه نسب صاحب مرقد به اميرالمومنين علي (ع) نسبت داده مي شود اما در كتاب «اختران فروزان طهران و ري» نسبت ايشان به فرزندان امام حسن مجتبي (ع) مي رسد.
بخش گردشگري تبيان
برگرفته از: جام جم، كتاب اول