سرزمين خراسان از دير باز مهد مردان بزرگي بوده است كه خورشيد گونه در آسمان خرد ، ايمان ، فرهنگ و دانش جهان تابيده و تاريخ بشريت را كمال و غنا بخشيده اند . نام هر يك از اين بزرگان به تنهايي ميتواند مايه اعتبار و آوازه اين استان باشد . مقام و ارزش تمامي اين بزرگان عرصه دين ناشناخته مانده به گونه اي كه با گذشت ساليان در غبار زمان محو
شده اند . بي ترديد شناساندن بزرگمردان و مطالعه آثار آنان ، براي نسل امروز آموزنده و انگيزه حركت ، تلاش ، سرزندگي و شور ونشاط است . علاوه بر آن ما را در رسيدن به هويتي روشن كه حاصل آشنايي با گذشته و ريشه و تاريخ سرزمين خويش است ياري ميرساند و پشت كردن به گذشته و بريدن از آن ، گسستگي فرهنگي بار آورده و با پديد آمدن روحيه پذيرندگي و انفعالي صرف ، انسانها در زير ضربات فرهنگ مهاجم غرب از پاي در خواهند آمد
اميد است اين مختصر توانسته باشد،تصويري شايسته از بزرگ انديشان و مرزبانان معنويات زادگاهمان دست دهد .
لازم به ذكر است به دليل عدم دسترسي به اطلاعات مفصل راجع به زندگي كليه علما ي برجسته استان ونيز عدم امكان درج تمامي مطالب در نوشته حاضر در خصوص عده اي تنها به ذكر نام آنان اكتفا واز ارائه توضيحات مفصل به دلايل فوق الذكر خودداري گرديده است.

حاج ميرزا حسن موسوي بجنوردي
سيد العلماء و المجتهدين آيت ا... العظمي حاج ميرزا حسن بن سيد آقا بزرگ بن السيد علي اصغر بن السيد فتحعلي بن اسماعيل موسوي بجنوردي در سال 1274 در روستاي خراشا از توابع جاجرم زاده شد .
وي در شهر بجنورد به تحصيلات مقدماتي پرداخت و در سال 1289 شمسي به شهر مشهد رفت . و در آنجا به مدت 12 سال علوم معقول و منقول را نزد كساني چون « حاج فاضل خراساني » شيخ بزرگ حكيم شاگردان با واسطه « حاج ملا هادي سبزواري « ميرزا محمد»« آقا زاده» «كفايي خراساني » « آيت ا... قمي » و ادبيات را نزد« ادب نيشابوري »فرا گرفت و سپس در سال 1351 رهسپار نجف گرديد و در محضر اساتيد بزرگي چون« سيد ابوالحسن اصفهاني» « ميرزا حسين نائيني» و «آقا ضيا ء الدين عراقي » به تكميل تحصيلات خود پرداخت و در همان حال به تدريس اشتغال يافت . وي با حافظه شگفت و احاطه اش بر فقه و اصول به زودي به عنوان يكي از بهترين مدرسان و مجتهدان حوزه نجف شهرت يافت .
سيد حسن موسوي بجنوردي داماد آيت ا... حاج سيد حسين اصفهاني بود . پس از در گذشت آيت ا... العظمي بروجردي در سال 1339 شمسي بسياري او را به عنوان مقلد خود برگزيدند در مجلس درس او اكثر فضلا و علما حاضر ميشدند آن بزرگوار علاوه بر فقاهت و تسلط بر مباني اصوليه يكي از بزرگترين فيلسوفان جهان اسلام به شمار ميآمدند . آيت ا... العظمي موسوي بجنوردي پس از سالها تدريس و تحقيق آثار ارزشمندي در فقه و اصول و فلسفه از خود به يادگار نهاد كه مورد استفاده فضلاي حوزه هاي علميه است . آثار ايشان بدين قرار است :
القواعد الفقهيه در 7 ج
منتهي الاصول
حاشيه بر عروه الوثقي
حاشيه بر وسايل
ذخيره المعاد
رساله في الرضا
رساله في اجتماع الامر والنهي
كتاب في الحكمه قولنا في الحكمه ( شرح اسفار صدر الدين الشيرازي )
رساله عمليه
آيت ا... سيد حسن موسوي بجنوردي در سال 1354 شمسي پس از 80 سال عمر در شهر نجف در گذشت و در صحن مطهر امير المومنين علي ( ع) در جوار سيد ابو الحسن اصفهاني به خاك سپرده شد از ايشان شش فرزند به نامهاي مهدي ، جواد ،كاظم ، محمد ، فاطمه ، و طاهره بر جاي مانده است

علي بن مهزيار
ابوالحسن علي بن مهزيار ، از ياران خاص و اعاظم اصحاب ائمه اطهار سلام ا... عليهم است . او جزء وكلاي امام جواد ( ع) بوده و حضور پر نور امام رضا ( ع)و امام هادي ( ع) را دريافته و از اصحاب ايشان محسوب ميشود . پدرش كيش ترسا داشت اما بعد ها اسلام آورد و پسرش علي نيز در كودكي مسلمان شد و معرفتي به هم رساند و به تحصيل فقاهت همت گماشت. ابن مهزيار در جاجرم به وكالت ائمه اطهار قيام داشته و به اخذ حقوق و ابلاغ تكليف اقدام ميكرده است . آرامگاه اين بزرگوار در دو كيلومتري شرق جاجرم در ميان گورستان قديمي و نزديك آرامگاه شهيد كمال قرار دارد . اثار فراواني از او به جاي مانده از جمله : كتابهاي الوضوء ، الصلوه ، الزكوه ، الصوم ، الحج ، الحدود ، المكاسب ، التفسير ، المثالب ، الدعا

سيد داوود بجنوردي
معروف به آقا ميرزا داوود « فرزند محمد تقي در روستاي خراشاي جاجرم به دنيا آمد . وي از جمله فضلايي است كه يك چند در مشهد به تحصيل معارف اسلامي پرداخته و سپس به عراق مهاجرت كرده اند . پس از سال 1300 ه ق به سامرا رفت . چند سال در درس «مجد شيرازي» حضور يافت و از حوزه خارج « سيد اسماعيل صدر» استفاده كرد پس از چندي در زمان حيات پدرش به خراسان برگشت و به اقامه وظايف شرعي و نشر احكام پرداخت .مدفن وي در روستاي خراشا قرار دارد .

شيخ رجبعلي بجنوردي
در قريه ايور جاجرم زاده شد.تحصيلات ديني خود را در مشهد مقدس آغاز كرد و پس از سالها اقامت در نجف اشرف به درجه اجتهاد رسيده از آنجا به زادگاه خود ايور بازگشت و به امور شرعي و هدايت مردم مشغول گرديد . به گفته خودش با شيخ فضل ا... نوري » بعد از صدور فرمان مشروطه همداستان بوده است وي شخصيتي وارسته با تقوا و مجتهدي سلم بود . مرگ او در حدود سال 1331 ه ق روي داده است .


( آقا ميرزا ) عبدالحي « بني هاشم » بجنوردي
سيد عبدالحي در سال 1288 ه ق 1247 ش در خراشا زاده شد . پدرش سيد عبدا... روحاني روستا بود . ميرزا عبدالحي به توصيه راهنمايي عالم جليل القدر « حاج ملا هادي سبزواري» مدت 4 سال در مدرسه علميه سبزوار درس خواند و بعد از ان براي ادامه تحصيلات روانه مشهد شد و در محضر اساتيد آن زمان علوم ديني را فرا گرفت . او جهت تكميل تحصيلات عاليه به نجف اشرف عزيمت كرد و در خدمت اساتيدي چون آيت ا... آخوند خراساني«نائيني»و آقاي «صدر» به تحصيل پرداخت و از مصاحبت اشخاصي چون آيت ا... ابوالحسن موسوي اصفهاني بهره مند گرديد تا جايي كه به درجه اجتهاد نائل آمد . مراجع عاليقدري چون آقاي صدر و موسوي اصفهاني دست خط اجتهاد وي را صادر نموده اند عبدالحي بعد از 7 سال اقامت در نجف به ايران بازگشت و مقيم بجنورد شد . آيت ا... عبدالحي روحاني فاضل و با كمال بود و پيشواي روحانيون بجنوردي را به عهده داشت و در اين شهر منشاء كارهاي خير بود و پس از 77 سال زندگي در خرداد ماه 1323 ش به رحمت ايزدي پيوست .

شيخ محمد تقي بجنوردي
يكي از علماي بزرگوار و زهاد نامدار روزگاركه در علم ، فضل زهد و ورع در عصر خويش يگانه و منفرد بوده آيت ا... شيخ محمد تقي بجنوردي است .
او فرزند حسين بن محمدعلي بن محمد صادق بن محمدبن اسماعيل بود كه از بلاد بحرين به خراسان مهاجرت كرد محمد تقي در بجنورد ولادت يافت و پس از انجام تحصيلات مقدماتي راهي نجف شد و از محضر استاداني چون « شيخ انصاري » و« صاحب جواهر» بهره جست . پس از تكميل شرعيات به بجنورد بازگشت و در مقام روحاني شهر ارشاد مردم را عهده دار گرديده بعد ها به دليل اختلافي كه با سردار وقت بجنورد به دليل اجحاف وي بر صاحبان املاك داشت ،بجنورد را به مقصد مشهد ترك گفت و در آنجا اهميت و مقام والايي يافت .
شيخ محمد تقي در جريان تحريم تنباكو و مخالفت با قرا داد رژيم دراسل 1890 و رهبري طلاب و روحانيون مشهد نقش مهمي بر عهده داشت . شيخ در سال 1314 ه ق وفات يافت و در دارالسياده صفة دست چپ متصل به درب مسجد گوهرشاد مدفون گرديد .



ميرزا اسماعيل حسيني بجنوردي « قوام الحكما »
سيد اسماعيل حسيني فرزند سيد محمد سلطان الذاكرين در سال 1282 ق ( 1241 ش) در شهر بجنورد متولد شد پس از انجام تحصيلات مقدماتي در بجنورد، به نجف رفت ودر انجا به تكميل معلومات خود پرداخت تا به درجه اجتهاد رسيد .پس در رشته طب تحصيلات خود را پي گرفت و در سال 1329 ق حق اشتغال به حرفه طبابت را كسب نمود و به تدريس علم طب و معالجه بيماران پرداخت . قوام الحكما ، پزشكي عاليقدر و دانشمندي متفكر و مخترعي سخت كوش بود اوبه زبان عربي و فرانسه تسلط كافي داشت .
وي پس از مدتي كار پزشكي را رها كرده يكسره عمر خود را وقف مطالعه و پژوهش و ازمايش نمود از جمله اختراعات او سه چرخه اي بود كه بدون نياز به سوخت يا نيروي محرك كه حركت ميكرد او دستگاهي ساخت كه با قرا دادن در برابر دست اشخاص نوعي گروه خوني خاصي را جستجو ميكرد و يك سال قبل از مرگش به اختراع دستگاهي مشابه كامپيوتري نايل امد او در سالهاي پايان عمر به علت اشتغال به كارهاي تحقيقي و غرق شدن در پروژهشهاي علمي فرصتي براي كسب معيشت نداشت و در تنگدستي و عسرت مي زيست . وي 14 جلد تأليفات داشته كه از جمله آثارش كتاب « الوجيزه نيريه » حاوي مطالب پزشكي به عربي است قوام الحكما در سال 1325 ش در گذشت .

سيد محمد سلطان الواعظين حسيني بجنوردي
سيد محمد معروف به آقا جان حسيني بجنوردي در بجنورد پا به عرصه گيتي نهاد . پس از پايان تحصيلات مقدماتي به نجف اشرف رفت و در آنجا به درجه اجتهاد رسيد . دكتر اسماعيل قوام الحكما سيد محسن امام جمعه بجنوردي حسين «نظام الشريعه» و محمد علي حاج سلطان دوم كه از روحانيون و بزرگان سر شناس بجنورد فرزندان حاج سلطان بزرگ بوده اند .

آقا سيد محسن « امام جمعه » حسيني بجنوردي
سيد محسن بن آقاجان حسيني بجنوردي ( حاج سلطان بزرگ ) در بجنورد به دنيا امد و در مدرسه نواب مشهد به فراگيري علوم ديني پرداخت و در بازگشت به بجنورد ، امامت جمعه شهر را عهده دار گرديد . پس از چندي براي ادامه تحصيل راهي نجف شد و تحصيلاتش را در انجا به پايان رساند و به درجه اجتهاد رسيد او در مراجعت از نجف در تهران ماندگار شدو با گروههاي مخالف استبداد در زمان ناصرالدين شاه همداستان گرديد و رهبري آنان را پذيرفت و به انتشار نشريه هاي مخفي اقدام كرد .
امام جمعه شعر هم ميسرود و الف، ميم، جيم بجنوردي تخلص ميكرد او دو دفتر شعر داشت و از جمله آثار او كتاب « مشكوه المصابيح » است كه به سال 1314 ق به زبان عربي نوشته است . امام جمعه در سن 52 سالگي وفات يافت . از ديگر آثار او ست : الامور به شامل قواعد و شواهد و براهين عقليه، شعر، غزليات التوحيد و افاضات في ولايت في امامت الغزليات مقابسا و مقايسات 1331 فيها ما فيها به نثر مسجع به سبك گلستان سعدي وملهمات

حسيني گيفاني سيد اسماعيل
از علماي گيفان بود كه مدت 20 سال در نجف اشرف اقامت داشت . و از محضر اساتيدي از قبيل « آخوند خراساني » و «آيت ا... يزدي» كسب فيض نمود . شيخ اسماعيل حسيني در سال 1300 ه ش به زادگاهش گيفان مراجعت نمود و به ارشاد مردم پرداخت . وي در سال 1325 ش به رحمت ايزدي پيوست و در گيفان مدفون شد .

ميرزا علي ملك خراشايي
ميرزا علي ابن مير طالب بين سالهاي 1281- 1283 ق در خراشا ديده به جهان گشود . وي در خراشا مشهد و نجف اشرف به كسب علوم ديني پرداخت و از «آيت ا... صدر» اجازه اجتهاد يافت . وي از فضلاء و مجتهدان معروف خراشا است كه فروتني و قناعتش زبانزد خاص و عام بوده و كراماتي را به او نسبت دهند ميرزا علي ملك در سال 1341 ق ( 13000 ش ) دعوت حق را اجابت كرد . مدفن او در خراشا است .

شيخ حسين خوشنويس :
از معروفترين ذاكرين و مداحان اهل بيت(ع) در بجنورد بود. او تحصيلات مقدماتي را در حوزه علميه بجنورد گذرانيد و مدت دو سال در مشهد از محضر اساتيدي چون آيات عظام ميلاني «فقيه سبزواري »،« شاهرودي» و «حاج حسن آقا قمي» كسب فيض نمود . او در انتخاب اشعار و مديحه و مرثيه دقت خاصي داشت و با لحني دلپذير و نافذ ذكر مصيبت ميگفت فوت وي درسن 66 سالگي در تاريخ هشتم اسفند ماه 1369 اتفاق افتاد .

حاج آخوند ولي ا... دانش
ولي ا... فرزند علي در خانواده اي كشاورز به سال 1292 ق ( 1251 ش ) ديده به جهان گشود . او تحصيلات مقدماتي را در سبزوار گذراند و پس از آن در مشهد مقدس به تكميل علوم و معارف اسلامي همت گماشت . بعدها به دعوت حاج فتحعلي يكي از خويشاوندانش به بجنورد آمد .
و مكتبخانه اي داير و به تعليم شاگردان پرداخت و سپس در سال 1289 ش به پاس كوششها و مساعي او و همت جمعي از مردم نيكوكار بجنورد اولين دبستان بجنورد گشايش يافت و حاج آخوند به عنوان نخستين مدير دبستان و معلم امر تدريس، شرعيات ،مقدمات، عربي، فارسي، و... را آغاز نمود در حقيقت حاج آخوند پدر فرهنگ بجنورد و يكي از برجسته ترين چهره هاي فرهنگي و معلمان دانشمند و مدرسان فقه و ادبيات و مقدمات عربي اين شهرستان به شمار ميرود . حاج آخوند سلماني با عقيده استوار ،انساني قانع و درست كردار و استادي فاضل و بزرگوار بود . او در خانه محقري زندگي ميكرد . تمام دارايي هاي خود را به فقرا ميبخشيد . سر انجام در سال 1329 ش ديده از جهان فرو بست .

شيخ حسن داوري :
شيخ حسين داوري فرزند « ملا عليجان » در سال 1307 ش در روستاي چخماقلو از توابع مانه وسملقان ديده به جهان گشود . پس از پايان تحصيلات مقدماتي رهسپار مشهد گرديد و در مدرسه نواب به كسب معارف اسلامي پرداخت و از محضر اساتيدي چون آيات عظام« آخوند خراساني» « سبزواري»و «خز علي» «كفايي» بهره برد . وي پس از بيست و دو سال اقامت در مشهد مقدس در سال 1332 به روستاي قاضي از توابع آشخانه برگشت و به تعليم و تربيت جوانان و ارشاد مردم پرداخت . از جمله كارهاي وي داير كردن مكتب قران وبنيانگذاري مساجد در روستاي سملقان بود حسين داوره در راه مبارزه با بهائيت جديت و تلاش بسياري از خود نشان داد و در ادامه ستيز با پيروان اين فرقه ضاله كارش به زندان مشهد كشيد . و در يازدهم بهمن ماه 1367 ه ش رخت از جهان بر بست و در معصوم زاده بجنورد به خاك سپرده شد .

حاج شيخ عبدا...رازي بجنوردي :
عبدا... بن علي اكبر بجنوردي در سال 1308 ه ق در راز به دنيا امد و پس از تحصيل مقدماتي صرف و نحو در تاريخ 1324 براي تحصيل علوم ديني به مشهد مقدس مشرف شد . وي در خدمت «آقا شيخ محمد رضا يزدي» معاني، بديع ، منطق و اصول مقدماتي را فرا گرفت . شرح لمعه و قوانين را در نزد «حاج ملا آقا بزرگ »و «آقا ميرزا محمد باقر مدرس » خواند و سطح مكاسب و رسائل را از محضر «آقا شيخ حسن برسي» و شوارق الالهام را از شيخ حسن كاشي متكلم آموخت . همجنين در محضر «حاج ميرزا محمد» «قا زاده» « آخوند ملا كاظم خراساني» به فراگيري كفايه پرداخت و در خدمت «آيت ا... حاج آقا حسين قمي» به درس خارج مشغول گرديد . پس از چندي موفق به اخذ دو اجازه نامه نقل حديث از آيات عظام« اصفهاني» و «ميرزا محمد حسين نائيني» گرديد .
شيخ رازي مجتهدي روشن بين و عالمي مترقي بود و به مطالعه فلسفه تمايل داشت از عرفان طرفداري ميكرد او پس از بيماري « شيخ احمد محب علي » امامت مسجد « حاج شيخ احمد را عهده دار شد . از او رساله اي به نام « خلاصه العقايد » در 40 صفحه و ديوان شعري در 80 صفحه در يك ج در سال 1348 به چاپ رسيده است . حاج شيخ عبدا... رازي در سن 89 سالگي
( 1355 ش ) ديده از جهان فرو بست و در آستان سلطان سيد عباس به خاك سپرده شد .

آقا ميرزا محمود هدايت شريعت
ميزرا محمود شريعت ( هدايت ) فرزند آقا حبيب ا... در سال 1234 ه ش در بجنورد پا به عرصه حيات گذاشت . پس از آموختن تحصيلات مقدماتي در نزد پدر به مشهد مقدس رفت و بعد از چند سال تحصيل علوم ديني،مشهد را به قصد نجف اشرف ترك كرد و در آنجا به تكميل معارف اسلامي پرداخت و از محضر پر بركت اساتيدي چون آخوند ملا كاظم خراساني بهره برد در سال 1270 ش پس از كسب اجازت اجتهاد از مراجع وقت به بجنورد در سال 1314 ه ش دار فاني را وداع گفت .

سيد حسن علوي
سيد حسن يگانه فرزند آقا ميرزا داوود بجنوردي در حدود 1290 ه ق ( 1249 ش ) در خراشا متولد شد . مدت 10 سال به همراه پدرش در مشهد بود . سپس براي تكميل تحصيلات راهي نجف گرديد . بعد از مراجعت از نجف چندي در بجنورد اقامت كرد و پس از مدتي به خراشا بازگشت وي پس از 80 سال زندگي در سال 1320 ش دار فاني را وداع گفت .

شيخ ذبيح ا... فقيه :
ذبيح ا... فرزند حاج جعفر قلي در سال 1267 ه ش در شهر بجنورد به دنيا آمد . اجداد او اهل شوقان بودند . ذبيح ا... تحصيلات خود را در مدرسه نواب مشهد ادامه داد و پس از 8 سال تحصيل در مشهد به نجف اشرف مشرف گرديد و نزد اساتيدي چون آيت ا... سيد ابوالحسن اصفهاني تصديق اجتهاد گرفت .
او پس از بازگشت به بجنورد امامت مسجد انقلاب كنوني را عهده دار گرديد و بعد ها پيشنماز مسجد امامي شد . شيخ ذبيح ا... روحاني متدين نيكنام و صالح بود و از راه كشاورزي روزگار ميگذارنيد وي در سال 1329 درگذشت و بنا به وصيتش او را در مشهد مقدس در حياط صحن عتيق به خاك سپردند .

شيخ احمد محب علي :
شيخ احمد در سال 1270 ه ش در روستاي خراشا از توابع بخش سنخواست جاجرم به دنيا آمد در بجنورد ادبيات و علوم را نزد «ميرزا حميد» و «آقا ميزرا مجيد» خواند و سپس به تشويق پدرش «علي» به مشهد مقدس عزيمت كرد و در مدت 18 سال به تحصيل معارف اسلامي فقه و تفسير و فلسفه در نزد اساتيد آن زمان از جمله « حاج آقا حسين قمي » پرداخت . سپس به نجف اشرف عزيمت كرد و نزديك 4 سال در ان شهر به تكميل مطالعات و تحصيلات خود همت گماشت و در سال 1308 ه ش موفق به دريافت درجه اجتهاد از آيت ا... سيد ابوالحسن اصفهاني گرديد وي به سبب علاقه به زادو بوم خود به بجنورد بازگشت وامامت جماعت مسجد « حاج شيخ رجبعلي » را كه بعد ها به نام خودش معروف گرديد به عهده گرفت او هچنين به تدريس فقه وفلسفه در سالهاي 33-34 پرداخت حاج شيخ احمد محب علي در رمضان 1348 ش بعد از 13 سال بيماري در سن 78 سالگي در بجنورد به رحمت ايزدي شتافت. از او رساله ناتمامي به زبان عربي باقي است

حاج ميرزا احمد مرتضوي :
ميرزا احمد فرزند ميرزا بابا در سال 1280 ش در بجنورد متولد شد . وي پس از فرا گرفتن مقدمات وادبيات در اين شهر به مشهد عزيمت نمود وبه تحصيل علوم ديني پرداخت سپس رهسپار نجف اشرف شد واز محضر آيات عظام «نائيني » « عراقي » «اصفهاني » بهره جست وپس از سالها تحصيل به سبب علاقه به زادگاهش به بجنورد بازگشت ودر اين شهر به اقامه جماعت وخدمات ديني وتدريس وتربيت طلاب پرداخت ... او با علوم جديد از جمله رياضيات آشنا بود وبه زبان فرانسه نيز تسلط داشت در بازسازي مدرسه علميه بجنورد به نظام الشريعه فرزند حاج سلطان بزرگ ياري رساند. وكار تدريس طلاب را عهده دار گرديد او روحاني اي شجاع ، صريح اللهجه وبا شهامت ودر عين حال خوش مشرب وزنده دل بود وبه دستكاه حكومت وايادي آنها اعتنايي نداشت. او در سن 67 سالگي دعوت حق را اجابت نمود وبه سراي جاويد شتافت . آرامگاه او در جوار آستان قدس رضوي قرار دارد


ميرزا محمد مرتضوي .
ميرزا محمد فرزند ميرزاباباي سنخواستي در سال 1303 هـ.ق (1262ش) در شهر بجنورد پا به عرصه حيات گذاشت . تحصيلات مقدماتي را نزد پدرش فرا گرفت وبراي كسب علوم ديني راهي مشهد شد . درگذشت پدر باعث شد تحصيلات خود را ناتمام رها كند وبه بجنورد بازگردد. وي امام جماعت مسجد «فاطمي» كنوني را عهده دار بود وبه داير كردن محضر اقدام نمود.
ميرزا محمد مرتضوي از روحانيون بنام زمان خويش بود . كه با حكام محلي بجنورد در دوره قاجار سر ستيز داشت. ميرزا محمد به سبب مخالفت با حكومت به مدت دوسال به مشهد تبعيد گرديد ودر دوره كشف حجاب رضا خاني جزء معدود روحانيوني بود كه با لباس روحانيت در مجالس ومحافل حضور مي يافت . ميرزا محمد در سن 62 سالگي (1324 ش) در هنگام سجده نماز دچار سكته قلبي شد ودعوت حق را لبيك گفت . جنازه او در صحن نو ودر جوار مرقد مطهر حضرت امام رضا (ع) به خاك سپرده شد

موسوي بجنوردي ، زين العابدين «ميرزا عابد»
زين العابدين فرزند سيد علي اصغر موسوي بجنوردي ، در حدود سال 1331 هـ.ق ( 1290) در خراشا از توابع سنخواست جاجرم ديده به جهان گشود .او برادر كوچكتر آيت الله ميرزا حسن بجنوردي بوده وتحصيلات خود را در بجنورد ومشهد پي گرفت وبه خراشا بازگشت . او عالمي فاضل وپرهيزگار بود و«ميرزا عابد» شهرت يافت . وي در خراشا به تعليم طلاب همت گماشت ودر سن 62 سالگي در همانجا فوت كرد

سيد رضا هاشميان
سيد رضا هاشميان فرزند ميرزا محمد در سال 1280 هـ .ش در خراشا زاده شد. او مقدمات فقه واصول وادبيات را نزد دايي خويش ميرزا عبدالحي از علماي خراسان فرا گرفت .وسپس عازم مشهد گرديدودر آنجا به تكميل مدارج علمي وكسب فيوضات معنوي پرداخت ودر محضر درس اساتيد بزرگي همچون «آيت ا... حاج حسين قمي» ، «آقازاده خراساني» ، و«اديب نيشابوري» را درك كرد ودر سن 30 سالگي از« آيت ا... نائيني» ، اجازت اجتهاد دريافت كرد ودر شمار اساتيد مبرز حوزه در آمد. فضلاي بسياري در مجلس درس وي حضور مي يافتند. سيد رضا هاشميان در سال 1336 ش به تهران عزيمت كرد ودر دانشكده معقول ومنقول (الهيات) به تدريس وتحقيق پرداخت ودوره هاي عالي فقه ، اصول ، ادبيات ، منطق ، وفلسفه را مكرر تدريس نمود ، استاد هاشميان گذشته از مراتب علمي ، انساني مهربان ، فروتن ، باتقوي وپاكدامن وشكيبا ومؤمني حقيقي بود وزندگاني خود را چون در دوران طلبگي به سادگي گذراند ووهرگز روح پاك ومصفايش را به هواهاي نفساني آلوده نساخت وي بر اثر بيماري در 29 بهمن 1354 به ملكوت اعلي پيوست ودر بهشت زهرا مدفون گرديد . اشعاري از او باقي مانده است

حسام الدين (شمس المعالي) همامي
حسام الدين شمس المعالي فرزند ميرزا محسن امام جمعه در سال 1314 هـ.ق (1273 ش) ديده به جهان گشود. تحصيلات ابتدايي را در مدرسه ادب تهران گذراند واز دارالفنون فارغ التحصيل شد. علوم مذهبي وفقهي را در محضر پدر وعلماي وقت فرا گرفت ومدتي نيز فلسفه وعرفان آموخت ودر رشته طب نيز مطالعاتي انجام داد . حسام الدين براي تحصيل علوم جديد به روسيه سفر كرد ودر تفليس تحصيلات خود را تكميل نمود.
پس از روي كار آمدن سلسله پهلوي ، رضا شاه به عده اي از روحانيون مشهور آْن روزگار ،از جمله شمس المعالي مقامات عالي رتيه مملكتي را پيشنهاد كرد. اما شمس المعالي از قبول رياست ديوان عالي كيفر امتناع ورزيد . با اينكه وي از عهده امتحانات وزارت معارف واوقاف وقت برامد وتأييديه ومجوز تحصيل در علوم ديني را داشت . به دليل تعصب بسيار نسبت به حفظ لباس روحانيت ومخالفت با كشف حجاب وبيم از رضا شاه ، با خانواده اش به بجنورد مهاجرت كرد ودر جنوب غربي بجنورد ، در روستاي محمد آباد به دوراز درگيري هاي سياسي اقامت گزيد ودر آنجا به كشاورزي پرداخت. شمس المعالي علاوه بر انجام امور ديني در روستا ، با داروهاي سنتي وسررشته اي كه از طب داشت به معالجه بيماران نيز مي پرداخت ، با اينكه زبان مادري او كردي نبود به زبان كرمانجي توجه خاص داشت وكتابي در دستور زبان كردي گويش بجنوردي تأليف نمود . اين روحاني وارسته در سال 1325 ش در 52 سالگي بر اثر بيماري زخم معده به طور ناگهاني ديده از جهان فرو بست .

آيت ا... ذبيح ا... ذبيحي
معروف به قوچاني در سال 1288 هـ.ش در روستاي خير آباد از توابع شهرستان فاروج به دنيا آمدند وتحصيلات حوزوي خود رال در نزد اساتيدي چون آيت ا... ضياع عراقي – آيت ا... نائيني 0 سيد ابوالحسن اصفهاني – حاج حسين آقا قمي ، حاج آقاي كمپاني و... گذراندند
ايشان در سيروسلوك نيز استاد بوده اند ودر سال 1372 هـ . ش رحمت فرمودند.



سيد اسماعيل ملائكه
سيد اسماعيل ملائكه فرزند سيد حسن ملائكه در تاريخ 1278 هـ.ش در روستاي صفدر آباد از توابع شهرستان فاروج بدنيا آمدودر5 سالگي پدرشان هنگام مراجعت از عتبات عاليان در كرمانشاه بدرود حيات گفت . مادر ايشان (ربابه بيگم) در سن 10 سالگي فوت نمودند ايشان در همان سنين كودكي سرپرستي 2 خواهر خود به نامهاي هاجر بيگم .معصومه بيگم را به عهده گرفت .به همت مرحوم حاج سيد رضا ملائكه از اهالي خسرويه كه اجداد مرحوم سيد حسن نيز از آنجا بودند وهمت اهالي محترم صفدر آباد در سال 1295 براي تحصيل علوم ديني به قوچان مراجعت مي كنند. پس از طي دوره مقدماتي به شهر مشهد عزيمت نموده كه در آنجا از محضراساتيدي چون «اديب نيشابوري» «حاج شيخ هاشم قزويني» تحصيل علم مي نمايند.وپس از اتمام دروس مقدماتي درس خارج را فرا مي گيرند . در سال 1305 از مشهد به محل سكونت خود براي خدمت به حوزه به شهرستان فاروج برگشتند.
از سال 1325 امام جماعت مسجد جامع فاروج وصفدر آياد بودند كه در تمام اين ايام از 1325 تا 1365 بطور منظم نماز جماعت برگزار مي نمودند وانبوهي از عاشقان ونمازگزاران در طي اين سالها به ايشان اقتدا مي كردند. ايشان در سال 1342 عضو موسس حوزه علميه محموديه شدند وحوزه علميه بوسيله ايشان مديريت مي شد مرحوم ملائكه در زمان حياتشان نماينده تمام مراجع زمان خودشان از جمله امام (ره) ، آيت ا... خويي و... بودند. وبالاخره با تمام فعاليتهاي كه ايشان داشتند شامگاه 17 رمضان 1395 ق در حاليكه اماده وضو گرفتن بودند با گفتن كلمه لا اله الا الله بدرود.

شيخ عبدالله ابراهيمي نژاد معروف به شيخ عبدالله ريزه اي
شيخ عبدالله ريزه اي فرزند نور محمد در سال 1314 در قريه ريزه از توابع شهرستان فاروج بدنيا آمدند. در همان اوان كودكي وپس از فرا گرفتن قرآن به شيوه مكتبي نزد پدر بزرگوارشان كه معلم قران روستا بودند براي ادامه تحصيلات فارسي وجامع المقدمات در دوران صباوت به روستاي سنگلي مي آيند ونزد مرحوم شيخ محمد سنگليكي آموزش مي بينندواز آنجا به مشهد عزيمت مي نمايند چند سالي را در مشهد به ادامه تحصيل مي پردازند وبعد از آن به نجف اشرف عازم مي گردند واز دروس آيات عظام آنجا بهره علمي مي گيرند . ايشان بعد از تكميل تحصيلات در نجف اشرف به شهر قوچان براي خدمت وبحث ودرس باز مي گردند در سال 1348 با توجه به وجود وهابيت در شهرستان قوچان ودرگيري وهابيت وشيعه ايشان، مبارزه با وهابيت را آغاز مي نمايند بطوري كه به فرموده يكي از بزرگان ايشان در زمان خودشان تنها كسي بودند كه براي حفظ اعتقادات علويان وشيعيان توانستند در برابر آنان بايستند در طي اين سالها وهابيت از طرق گوناگون عقايد خود را ترويج وايشان براي جلوگيري از اعلاميه وتهيه جزوات آنها ، آنها را خريداري مي نمودند تا بدست مردم نرسد كه بعد از مدتها زماني كه مروجين وهابيت متوجه امر مي گردند . ايشان را تحت نظر قرار مي دهند شيخ عبدا.. ودر سال 1352 به طرز مشكوكي از دنيا مي روند كه قوياً شايع است بدست وهابيت مسموم و شهيد شدنده اند. و پس از فوت بدستور آيت ا... ميلاني در صحن حرم مطهر امام رضا(ع) به خاك سپرده شدند.

ميرزا محمد حسن شيرواني
از علما ومحققان معروف شيروان دوره صفويه ومتوفي 1098 هـ. ق است از ايشان 48 اثر علمي وادبي باقي مانده كه از جمله انهاست : تأليفات حاشيه معالم الاصول وشرح حكمت العين

حجت الاسلام حاج ميرزا محمد مجتهدي شيرواني
از علماي معروف شيروان و از همدوره هاي درسي حضرت آيت ا... كفايي است چندين جلد كتاب به صورت دست نويس در مسائل ديني از ايشان باقي مانده است.

شيخ حسن شكراني
در سال 1327 در روستاي كوران اسفراين متولد شد شيخ حسن شكراني از دانشمندان وعلماء شيعه معاصر مدر سال 1327 در روستاي كوران اسفراين متولد شد. وي تحصيلات خود را در سبزوار ودر مدرسه فصيصيه به مدت ده سال به پايان رساند وي از شاگردان مورد تمجيد آيت ا... فقيه سبزواري بوده ايشان براي ادامه تحصيل عازم مشهد مقدس شد ودر خدمت آيت ا... يونسي ، «ميلاني آزاد» كسب فيض نموده ودر تهران نيز در خدمت آيت ا... كاشاني ، چهل ستوني ، تحصيل كرد وبه درجات عالي علمي ارتقاء يافت ومدتي در مشهد به تدريس مشغول بود كه بعد از قضيه كشف حجاب وفاجعه مسجد گوهرشاد وفشارهاي رضا شاه به زادگاه خود برگشت وي دست نوشته هاي بسياري راجع به تاريخ اسفراين اقوام، فرهنگ وغيره دارد كه آماده چاپ مي باشد



شمس الدين محمد بيدوازي
در سال 1267 هجري قمري در روستاي بيدواز اردغان چشم به جهان گشود تحصيلات ابتدايي خود را در مكتب خانه هاي اين روستا به پايان برد وبراي ادامه تحصيل عازم بارگاه ملكوتي امام علي (ع) شهر نجف شد و16 سال در اين شهر در خدمت علماء شيعه كسب فيض نمود .ايشان در علوم قراني حديث وادعيه مطالبي نوشته ودر اختيار جويندگان دانش قرار داده است .

ميرزا بيدوازي
فرزند موسي الرضا از علماء قرن سيزدهم (هـ) مي باشد وي در روستاي بيدواز اردغان اسفراين متولد ودر همان روستا در مكتب خانه تحصيلات خود را به پايان برده وي علاوه برتحصيل در حوزه علوم ديني خطي بسيار خوش داشته وحدود 199 جلد قران با خط وي باقي مانده است.
نامبرده حدود 120 سال عمر كرده وبعد از فوت در مشهد مقدس در جوار حضرت علي بن موسي الرضا(ع)دفن گرديده است.
از ديگر علماي برجسته استان مي توان به اشخاصي كه درذيل به طور اختصار ذكري از آنان به ميان خواهد آمد اشاره نمود.
شيخ فضل الله آل شيخ از برجسته ترين واعظان شهر بجنورد
سيد حسن امامي (امام جمعه) از روحانيون ومجتهدان معروف بجنورد
ميرزا محمد بجنوردي : از علماي برجسته شهرستان جاجرم (خراشا) ومعاصر با آخوند خراساني
شيخ مرتضي بجنوردي : از زهاد ومقدسين شهرستان بجنورد
حاج ملانقي بجنوردي : از علماي مشهور شهرستان جاجرم ( روستاي طبر)
حجت الاسلام والمسلمين ملاصادق : از علماي برجسته شيروان واستاد ومدرس مدرسه ياقريه مشهد.
حاج شيخ عبدالرسول معين، حاكم شرع وامام جماعت شهر قديم شيروان
شيخ عبدالغفور جهاني ، عالم وحاكم شرع در شيروان
غلامرضا باقري الله آباد ، سخنورو عالم مولف از علماي الله آباد شيروان
شيخ غلامرضا سليمي زوارم ، بزرگترين واقف شيروان
شيخ ابراهيم واعظي ، اما جماعت متقي شيروان
حاج سيد احمد شهرستاني از علماء وفضلاي شيروان وبنيانگذار حوزه علميه آيت ا... حكيم شيروان
شيخ عبدالحسين تألهي برزلي ، مدرس حوزه عليمه
آيت ا... سيد احمد حسيني خراساني مدرس واستاد حوزه علميه قم (درقيد حيات)
محمد قاضي فرزند ملاميرزا هم عصر آخوند خراساني صاحب كتاب كفايه از علماي برجسته اسفراين